Sự bày biện cuối cùng

“Tình hình thế nào rồi, anh?”

      “Tất cả còn đang được theo dõi. Còn bọn anh thì đang chờ, em ạ, chờ một tin gì đó biết trước là chắc sẽ chẳng lạc quan chút nào hơn những cái đã biết.”

      “Hôm nay là cuối tháng 3. Mùa mưa lại sắp đến rồi, phải không anh?”

      Thanh im lặng. Một cái gì đó vừa rơi xuống giữa hai người. Như một cành củi khô. Mùa hè. Nó không vang tiếng. Nhưng ưng ức, nặng, bức bối. Anh hiểu Vân không phải muốn bàn về thời tiết, một đề tài rất lạc, lúc này. Qua cách nói, hẳn cô định ám chỉ đến cái gì khác. Thanh lấy làm lạ tại sao cô không vào thẳng vấn đề mà lại tìm lối quanh, việc hoàn toàn ngược với cá tính của cô.

      “Cuối tháng 3.” Thanh tự nhắc lại câu nói nhiều lần trong óc như khi học bài mà chưa vỡ nghĩa. A. Ừ nhỉ. Sao mình ngu ngờ làm vậy. Anh như chợt tỉnh. Đúng là mình ngờ ngốc thật. Người yêu của anh, người mà anh cứ muốn gọi là ‘bé con’, hóa ra lúc nào cũng ‘chín chắn’ hơn anh. Biến cố ấy, không phải là anh đã quên nó. Nó như một khúc xương đâm ngược vào da thịt anh. Và thực lòng, nó chỉ được anh nhớ về, và thấm lâu hơn, khi được khơi lên từ người khác. Anh xúc động, và hiểu, tại sao cô nhớ nó lâu đến thế. Anh nói thầm, cảm ơn Vân.

      Với anh, ngày cuối tháng 3 năm nào vừa leo lắt xa, vừa thui thủi gần như cái bóng của chính anh vẽ chóp đồi thóp núi trên mặt đường lúc nửa đêm chỉ đồng nghĩa với một thất bại định mệnh cho phía phòng thủ mà bọn mới về đơn vị như anh là thành viên. Kẻ địch đã biết lợi dụng khoảng thời gian trống giữa hai phiên gác, cắt kẽm gai chui vào tạo một chiến trường giả chỉ cốt gieo hoang mang, nhưng chủ ý là hậu thuẫn, thu dọn, và hỗ trợ điểm nhịp cho mặt trận tấn công chính phụ trách bởi vài tay xạ thủ B40 đứng bao ngoài vòng đai điềm tĩnh nhắm bắn vào khu phòng ốc của binh lính trong trại. Thất bại bất ngờ không do sự lơ là canh gác của phía bên này (sự bố trí, trái lại, rất nghiêm ngặt), mà nhờ khả năng điều nghiên địa điểm và thời gian sinh hoạt của đối phương của phía bên kia (sự sống còn của nó tùy thuộc tất cả vào tính cách và hiệu quả của công tác bám trụ dai dẵng vào dân chúng dưới rất nhiều hình thức). Tổn hại về nhân mạng tuy lớn, nhưng vẫn còn khả dĩ, nếu so với mặt tuyên truyền.

      [3 tháng tập tành làm lính, 6 tháng tập làm quan. 2 quân trường nhiệt đới tiễn anh lên quân trường ôn đới thứ 3, cuối năm. Túi ba-lô nhẹ tếch. Lủng lẳng vai này. Vai kia là chiếc đàn gỗ mua rẻ từ tiệm bán nhạc cụ cũ, khu Hồ văn Ngà. Vài cơn mưa chưa kịp rút đi theo mùa và mấy trận rét đầu đông đón tiếp. Súng đạn xếp vào ngăn kéo (xuân thu nhị kỳ được chủ nhân mang ra ‘dượt’ lại tài tác xạ tại sân bắn quân trường bạn, hoặc leo đồi tìm một số ‘bia lên’ khu đập Suối Vàng). Lôi ra từ đó vài cây bút, quyển sổ: hành trang ‘văn hóa’ cho công việc mới, cuộc sống mới. Chiến tranh? Hẳn chỉ tìm được trên các trang báo.

      Đêm giao tiếp giữa hai tháng. Một nửa trước mệt mỏi vì 6 tiếng ròng phụ tá hành quân; nửa sau còn lại bơ phờ gậm nhấm mối kinh hoàng rền rĩ trong tâm trí. Chiến tranh! Lần đầu tiên nó bắt anh phải nhìn thẳng vào nó. Chiến tranh đã ló ra từ những ngăn kéo đựng bút mực như vậy. Không ai nghĩ, và ngờ, nó là như vậy. Nhưng nó đã có, đã là. Đã có; đã là những xác chết thương quen mà trước đấy, chiều, và đêm của ngày hôm trước, còn ca hát bằng miệng; nhảy nhót trên đôi chân, trong giảng đường, câu lạc bộ, ngoài phố thị; mơ màng đến gia đình, người yêu qua bộ óc, giữa con tim, bên những trang thư nồng mỏng giấy pelure chờ đợi còn dang dở. Chính Thanh đã nhìn thấy khuôn mặt cái chết (lùng bùng trong tiếng nổ màu xám cầm phách gõ cốc cho rải rác mấy vực lửa cam ma quái và hàng chục họng súng đen xì) của những người bạn, phần lớn vừa bước tinh tươm ra từ các khóa quân sự, quê quán tỏa ra từ khắp mọi miền đất nước về tụ hội, bị hất tung tóe khỏi giấc mơ 2 giờ sáng lăn tót xuống gầm giường tay chụp vội và run run chĩa nòng thép về hướng kẻ thù mà nhân diện đang bị xẻ khắc theo từng vòng chéo của mấy lớp kẽm gai bao phòng đơn vị. Chính anh cũng đã buộc phải thực tập lại, rất thành thục, đoạn đường chiến binh, trên một thực địa rất khác, và với một ý thức rất khác, rất rõ ràng, minh bạch rằng, đối phương chung quanh mình không phải là giả định, hay tưởng tượng, không vô động như, và từ, giấy mực, mà là những con người biến trá, căm thù thực sự; là những lưỡi mã tấu, những mõm hố thèm khát máu người của khí tài, thực sự. Đừng tưởng là trò chơi. Chiến tranh không bao giờ là trò chơi, với kẻ đã đam mê nó, hay là với những ai buộc phải lựa chọn nó. Nó chỉ vẽ vờn tô điểm đến giới hạn nào đó, qua ánh sáng đỏ rực mà thoạt đầu nom như sắc pháo hoa. Chiến tranh cũng không hạn giới tuyến. Nó đã lách luồn vào hậu phương, leo qua hàng rào, trộn hơi thở cay sè thuốc đốt màu chì của nó cùng hơi thở trong vắt của dân thường, cù cạy, véo xoáy làm làm rạn tăn giấc ngủ của họ, tiêm chích, cắn nháy, bắt họ bật lên tiếng khóc. Và nơi anh, nó cào gọi bằng móng vuốt lỏng, rợn.

      Kể từ cái đêm-nhơn-nhớt-dầu-chùi-súng chưa vươn lên được bình minh ấy.]

      “Anh nghĩ, tốt hơn, em nên để tâm vào những bài học ở trường, Vân ạ. Làm một cô học trò ngoan vẫn là lựa chọn ưu hạng.”

      “Bộ mặt trường ốc dạo này cũng chẳng còn thanh bình nữa đâu, anh. Tiếng lao xao nơi đó đã hết rồi rộn rã hồn nhiên. Trong giảng đường, nơi phạn xá, ngoài công viên… ai ai cũng nói đến việc rút lui chưa chiến đấu của lính mình. Gặp nhau đâu đâu, người ta vẫn lập lại cùng nhau câu hỏi, “sao rồi?” Sao vậy anh? Em không hiểu. Chỉ biết ngay đây, trong thành phố này, bóng dáng và âm hao của chiến tranh đã có mặt. Thành phố chúng mình thanh bình và nhỏ bé quá, cứ tưởng chẳng đáng là mồi nhắm cho chiếc mõm tham lam của nó.”

      (thở dài) “Các sinh viên không phải dân thị xã hầu hết bỏ về nơi họ từ đó đã tới đây. Liệu cần chăng và ích lợi gì chăng, có chăng chỉ là đau xót, việc lập lại hết sức lạc đề một khóa ‘Quân sự học đường’ năm 66, 67 như một số người tuyệt vọng nào đó buột miệng nói lên?”

      Phải. Chiến tranh đã thấm trong cảm nghĩ và hơi thở của mọi người. Nó mang không phải chỉ một hình dáng. Nó như một khuôn phim được rửa thành nhiều bản. Giống như hình chụp trong các sách giáo khoa: lũ diều quạ trên một thân thể, gần, đang, hoặc đã, chết. Những đơn vị rã ngũ không phải để những tế bào của nó trở về cuộc sống an hòa mơ ước trước kia, mà để chứng kiến và nuốt vội nỗi đau trước một công trình đang rã rời không do ý muốn hay vì sự bất lực của chính mình. Thị xã vốn đông vui vì du khách, vì những trú nhân đến từ mọi nẻo quê hương, bây giờ co rút lại, buồn bã tạm hài lòng với những sinh hoạt của những con dân của chính nó. (Chẳng khác gì sau một cuộc hội hè khi các lều trại đã được dỡ xuống, gấp lại, trả nét hoang sơ nguyên thủy về cho mảnh đất chủ.) Thành phố vắng. Sau cơn vui, cái vắng bỗng lạnh và âm thầm đáng chạnh lòng.

      Phải. Học đường, đến một lúc nào đó, không còn cầm chân được những đứa trò, dầu ngoan cách mấy, của mình. Khi tính mạng của đất nước vẫn chưa biết có qua khỏi cơn bệnh hiểm hiện nay chăng thì mọi sinh hoạt khác đương nhiên không thể, hoặc khó, tiếp tục với mức độ bình thường.

      “Cuối niên khóa này, Vân tốt nghiệp? Giấc mộng làm cô giáo đã sắp thành. Gẫm lại, thời gian trôi nhanh thật. Nhớ lần đầu gặp, em, ngác ngác ngơ ngơ không khác gì một ‘cô se sẻ vừa mở mắt nhìn đời’.”

      “4 năm qua, việc em sáng sáng được cắp sách đến trường là quả từ bao hy sinh của ba má em. Ngày em mãn khóa là ngày gia đình em mong đợi nhất. Em cảm ơn câu hỏi này của anh. Nhưng anh Thanh ơi, chưa bao giờ em thấy tương lai bấp bênh như hiện giờ. Em không biết cái ngày ‘mộng nở thành hoa’ kia có đến với em? Cũng nói về học đường: giả sử mai này tình hình có ổn định được đi nữa thì cũng phải mất một thời gian mới gọi về lại được những cánh chim đã bay xa. Đấy là em nói ‘có thể’ với 50 phần trăm khả thi. Nhưng con số 50 đó đã là khá lạc quan.”

      “Em nói chuyện chẳng khác gì một nhà bình luận thời cuộc. Đừng làm già cỗi đầu óc non trẻ của mình vội. Nếu những người có trách nhiệm có được chút suy nghĩ ‘ngây ngô’ như em thì thành phố chúng ta sống đây vẫn sẽ tưng bừng bước chân vẽ cờ, và các phòng học của em kia vẫn sẽ ấm dịu nụ cười lạo xạo tiếng ngòi bút trên trang giấy.”

      Ngừng một chút cho cặp mắt đậu hẳn lại trên cột điện đàm đàng xa, Thanh tiếp:

      “Vân còn nhớ chị Quế không? Nhà chị dưới chân tháp truyền hình góc Huyền Trân Công Chúa kia?”

      “Sao em lại quên được? ‘Mối tình lớn’ của anh mà.” Người con gái cười thật nhẹ.

      “Em đừng lẩn thẩn nữa và đừng tìm cách châm chọc anh. Dầu gì thì nó cũng là dĩ vãng. Một dĩ vãng mà những ngóc ngách khuất nẻo nhất đều được trình kể hết với em. Cái quan trọng hơn cả, là hiện tại. Và hiện tại: anh có em. Thế chưa đủ hay sao?”

      “Em không ghen với chị ấy đâu. Lần đầu, tình cờ gặp chị nơi cửa hàng bán len khu chợ trên, em mới hiểu tại sao anh mê mẩn là thế. Chính em là người cùng phái với chị mà vẫn không cưỡng nổi trước sức thu hút kỳ bí của chị. Một quả chín, đã lắng, không cần dậy men, mà vẫn… Thêm một lý do nữa: sự chênh lệch tuổi tác, lại là từ người nữ đổ xuống người nam, có cái gì đó rù quến khó cưỡng…”

      … “Mà sao bỗng dưng anh lại hỏi em về chị ấy?”

      Cô không nhận, hồn nhiên, nhưng, anh nghĩ, người đàn bà nào cũng có một chút so sánh, tị nạnh, khi đối diện trước một người đàn bà khác, nhất là người này lại là kẻ ‘đến trước’, kinh nghiệm ‘hơn’. Nhưng có điều cô không thể hiểu hết, như anh, người trong cuộc: chị Quế chính là đấng đã mở mắt anh ra với thế giới bên ngoài. Thời gian sống nơi này, trên thành phố này, nhất là trong căn nhà 12 tháng đều là tháng đông trên đỉnh đồi của chị; chính là cái thời gian đó, không gian đó, và con người đó: chị Quế, là những hơi sống phả vào cái nhân hình bằng đất sét nhão, gắn vào nó đôi chân, trang bị cho nó chất tinh yếu để đứng lên, bước vào đời. Chị Quế, cùng với thời gian đó, trong không gian đó, đích thị là các căn tố đã góp phần xây dựng nên cá tính của Thanh, giúp anh hiểu được mình là ai, cần gì. Giới hạn trong khía cạnh thẩm mỹ, cái đẹp, cái vượt trội, mà chị là minh chứng độc tôn giá trị: không buộc phải toàn bích, tròn trịa như vầng trăng rằm như anh đã từng ‘ngây thơ’ đòi hỏi.

      Căn nhà như một chấm mây trắng giữa nền trời xanh. Có hai con đường để đến nó: ngõ thứ nhất, bọc quanh đồi, thoai thoải, cao dần lên, dài ngoằn, nhưng dễ đi. Ngõ này hầu như chỉ dành cho 3 mẹ con bà chủ nhà, và khách khứa. Ngõ thứ hai: leo dốc. Lộ trình thẳng băng như thước kẻ. Thanh, ngoại trừ đôi khi ông chủ nhà nổi hứng muốn được chia phần (ông chỉ lên xuống bằng chiếc Suzuki), còn thì độc quyền chiếm giữ làm của riêng.

      Những giờ tan học, về. Lên hết con dốc (nhìn chính diện, nom gù gù như vát lưng cong của chiếc lu đựng nước mưa), tứ mùa, nhất là hè, phải nói, là một vận động thể lực ra trò. Sức thanh niên mà vừa chạm đỉnh là Thanh khựng lại, có khi phải cúi gập cả lưng để lấy lại kích thước cho cơ thể, thở cả bằng miệng và mũi để điều hòa lại hô hấp. Dưới một chút, giữa mấy gốc thông cặm cờ, trên tảng đá xanh, là chị. Hầu như lần nào đi học về, Thanh cũng thấy chị ngồi đó. Chị giải thích, ở nhà cả ngày, một mình, rộp khô với bếp núc, buồn, bí quá. Ra ngồi đây, nhìn lung xuống lũng. Nơi này thoáng và mát. Chim hót gần như đang hót từ đâu trên chân tóc. Đầu óc đỡ căng. Thích lắm. Sau lưng là một khoảnh rào bằng gạch, gãy đổ (có thể chủ nhân trước kia định, nhưng bỏ dở việc, xây bức tường bao quanh ngôi biệt thự). Vôi vữa lam nham, nhưng, có thể dùng nó tựa đầu. Quyển sách, khi gắn bó trong tay, lúc hờ hững trên đùi.

      Thanh đang trên chóp. Nơi chị ngồi, thấp hẳn. Đường đi của mắt bắt buộc phải chạy ngang nơi này, trong tư thế xuống, trước khi đến được mấy bậc thang cẩn đá mài đưa vào (căn biệt thự duy nhất trong vùng). Không có lối khác. Và lóng độc đạo đó phải băng qua ‘chướng ngại’ duy nhất, là con người ngồi thế tượng kia. Trên nhìn xuống thì không thể không thấy đôi vú không vải nịch cười ngoác sau rãnh áo chữ V tuột chúi. Một phần cương lực của thời gian đã bị bào mòn, khiến nó khó hoàn toàn buộc hai vốc thịt kia phải thít gô vào lồng ngực. Chúng nó đã được khá nhiều ‘tự do’, phô bày trạng thái lỏng lẻo, và nom lênh khênh thế nào! Chị cười, chào khi thấy anh. Nụ môi hơi lệch ở mép trái, nhìn, khuôn mặt như hiện ra sau lớp kiếng mờ sương. Cả hai, vú, và môi, không cái nào còn hoàn hảo. Chúng có dấu hiệu của chớm tiêu cực, của bất toàn. Nhưng chính cái mất hoàn hảo đó lại mê hoặc anh kỳ lạ. Và ám ảnh kỳ lạ. Đẹp, lôi cuốn, ở chị, là nhờ cái thiếu sót đó. Như sắc hoa đã ra khỏi vài bước từ cội rực rỡ. Để vươn lên giai đoạn rực rỡ thực sự của cái đã vừa trải qua, vừa vượt thoát đoản kỳ hư hụt, bây giờ hiên ngang tồn tại.

      Vân, đặt bên cạnh chị, thì là ly nước trái cây để cạnh ly rượu nho. Cô toàn bích. Trắng bóng. Sạch sẽ như bọt xà phòng. Anh yêu cô, và tìm thấy nghỉ ngơi. Nhưng, đôi lúc (anh luôn lâm vào tình trạng phân tranh với ý nghĩ của chính mình:), giá mà cô (hoặc anh tìm ra ở cô) chút gì đó ‘chưa đủ’ thì ly nước trái cây có lẽ nhờ khuấy thêm vào chất ‘thiếu, hụt’ kia mà sẽ thêm tác nhân gây chếnh choáng.

      “Em vào học tiếp. Anh ghé thăm chị ấy chút để mai mốt lỡ có… gì thì vẫn không tự thấy thiếu sót. Cuối giờ, anh quay lại đón. Anh muốn rủ em ra phố. Chẳng biết rồi có còn được dịp nào ngắm lại cảnh sắc và con người nơi này nữa không?”

*

Nhật ký ghi ngày thứ nhất.

Sàigòn, buổi sáng.

Vân thương yêu,

      [Quyển nhật ký viết lại sau thời gian thật lâu bỏ lửng; vài trang đầu tiên dành cho em, Vân ơi!]

      Thế là anh đã trở lại Sàigòn. Tiếp đón anh là cái nắng của tháng cuối cùng trước khi thành phố bước sang mùa mưa (cái nắng mà chẳng cần nói thì em cũng hiểu là gây điêu đứng cho anh thế nào!). Không bắt buộc phải phơi mình trong đó, chỉ ngồi trốn thu một góc, trần nhà căng bao nhiêu là lớp cách nhiệt, hơi nóng vẫn tìm đến ve vãn được mình, vật vã, làm mình đứ đừ say, và mệt. Mặt trời và hơi hướm của nó có mặt khắp nơi, khắp lúc: ban ngày, giữa trưa, phút chạng vạng, khi đêm về, khoảng hừng đông, những giờ thức, và các giờ ngủ. Mới có mấy ngày mà anh đã biến xác rõ ràng. Chẳng thế mà buổi trưa của 3 hôm trước, sau hơn 2 ngày băng bộ vượt biển, anh về đến nhà, đứng ngoài ngõ gọi vào trong chờ cửa được mở. Mãi dễ có hơn 5 phút sau, bà chị anh mới bước ra. Bà ngẩn ngơ thật lâu, quên cả công việc phải làm, quay vói gọi to vào trong:

      “Má ơi, em T.về.”

      Bà cụ lếch thếch chạy, dừng ngay rãnh cửa, mắt nheo lại vì nắng. Cũng như cô con gái, cụ ngây người, đứng sững. Rồi miệng cụ lắp bắp, trong khi mắt hấp háy thêm bởi vài giọt nước đầu tiên từ trong ấy rịn lăn tròn xuống trốn vào những giọt mồ hôi:

      “T.! Mày đấy ư con? Tạ ơn Trời Phật! Con tôi đã về!”

      Vào, sau bao câu chào hỏi, cụ bảo trông mày đen cháy như người Căm bốt ấy. (Cụ nhìn thấy anh đứng ngoài cổng, nhưng cứ ngỡ “cái ông chà vẫn ghé xin cơm hàng ngày” nên không để ý.)

      Về đây, ăn ngủ nghĩ ngợi với ‘nàng-nắng’ ứ ừ sinh lực, thân mật suồng sã, anh càng nhớ thành phố và bé của anh. Nỗi nhớ bây giờ thêm nhiều lo ngại. Vân ạ. Anh bỏ thị xã và em lại trên ấy gần nửa khuya ngày 2. 4. Không ghé từ biệt em được. Nhưng buổi trưa cuối cùng còn bên nhau nhìn ngắm rừng đồi dốc hố, dầu chưa nói, anh tin em hiểu câu tạm biệt đã gửi cho em và Đà-lạt từ trong khóe mắt, hơi thở, và mạch sống của anh rồi.

      Về đến nhà trưa 4.4 (anh sẽ dành trọn phần sau lá thư này kể em nghe chuyến ‘di tản cá nhân’ của 6 người trong nhóm). Theo dõi báo, qua tin của những người Đà-lạt vừa ‘lánh giặc’ về (thực ra, lúc họ bỏ đi thì thành phố vẫn chưa mất), và nhất là những mẩu săn dò lấy được từ các bác tài xế chạy lộ trình Sàigòn-Đà-lạt, lọc lắng lại, anh biết thành phố của Vân không còn là của chúng ta cùng hôm anh về được thủ đô. Cũng theo lời họ, Đà-lạt, sau khi đơn vị anh bỏ đi (nếu anh không lầm, là đơn vị rút lui sau cùng, song song với lực lượng Cảnh Sát Dã Chiến), người dân thành phố không còn bám víu được vào chiếc mộc chở che nào nữa về thực tế cũng như về tâm lý. Họ lần lượt gồng gánh nhau tìm về những nơi mà họ cho là tương đối an toàn (Sàigòn là bảo đảm nhất. Thật ra lộ trình về vùng mà họ cho là chắc chắn vẫn tua tủa chông gai: một số đến nơi yên lành, trong khi rất nhiều người khác còn kẹt lại giữa đường, hoặc vì những cuộc giao tranh, hoặc vì đạn pháo kích của địch gây trở ngại đáng kể cho việc lưu thông). Thị xã rối loạn vì cướp do những bọn khoác áo giả lính. Thành phố, dù không cần lệnh giới nghiêm thêm (lệnh từ ai?) cũng chẳng người dám lai vãng ngoài đường. Các ngõ trống trải, xác xơ. Đà-lạt mất, sau bao nhiêu thành thị trước kia, và trước bao nhiêu thị thành sau này. Tin mà bọn anh ngóng chờ lúc còn trên đó là đấy. Nó đã thành sự thật. Dầu hầu nằm trong dự tưởng, nhưng có mất mát nào chẳng khiến ta lặng hồn khi nó xảy ra? Với riêng anh, ngoài một phần thân thể quê hương hấp hối, mất mát này là một tang khó đặc biệt xé lòng! Bởi hai người anh yêu nhất đời đều đang nằm trong đó: Đà-lạt, và em.

      Chúng mình giờ như đang ở 2 vùng đất tuyệt đối không liên hệ gì nhau. Các chuyến xe đan lưới 2 thành phố tạm thời (cho tới bao giờ?) đình chỉ. Nỗi đau phân ly khác gì nỗi đau của 2 con người sống trên 2 miền Nam Bắc trước đây? Đất nước mình sao lắm vùng Bắc Nam như vậy? Phải chăng nhát dao ranh giới của 20 năm trước chưa đủ làm bật máu hình hài chữ S? Mới mấy ngày mà cuộc diện chiến tranh đã xoay chuyển đến mức khó thể còn hy vọng nữa! Vân ơi! Thế là giấc mộng vào đời của em đứt đoạn ngay lằn nối mỏng mảnh sau cùng giữa ước mơ và thực tế. Và bao nhiêu giấc mộng thanh niên như thế đã, đang, và sẽ rụng rơi theo độ rùng mình khốc liệt của quê hương? Còn chăng nữa nền văn minh mà chúng ta gò công xây dựng hằng bao bao thế hệ tiếp nối? Với sự có mặt của những con người không phải là chúng ta, thành phố xinh tươi kia sẽ ra sao?

      Anh ngồi viết cho em những giòng chữ nóng như máu mà lạnh cũng như máu châu thân anh. Viết cho em mà có thể chính anh sẽ là người đọc, bởi lẽ, từ giờ cho đến tương lai khá xa, anh không biết làm cách nào gửi chúng lên cho em. Gia đình em còn trên ấy hay đã hòa nhập vào dòng sông người tìm phương lánh nạn? Ở hay rời, mức rủi ro đều khó biết. Anh cầu cho điều bất hạnh đừng đến với em. Vài tia mơ màng nhẹ nhõm thỉnh thoảng lại lóe lên trong anh: Vân của anh phải là cái gì khác chứ. Hồn hậu như em, hẳn phải được đáp lại bằng sự hồn hậu. Anh muốn gọi đó là hy vọng, vì như thế mới hiểu được tại sao anh chưa chìm hẳn trong lòng hồ hôn ám nặng nề này. Phải như thế, Vân ạ.

Hôn bé,

Thanh

*

      Buổi họp hành quân kết thúc nhanh, theo như lời vị Chỉ Huy Trưởng, “để anh em có thời giờ chuẩn bị.” Chuẩn bị gì? Nét mặt buồn buồn của ông đã nói thay ông. Thanh tự hỏi, tự thâm tâm, liệu ông còn hy vọng chút gì và trông chờ vào lực ngăn nào để biến cố đừng loang rộng? Anh thấy thương ông. Con người nhân đức đó đã đau đớn thế nào khi phải nói lời từ biệt? Cũng như một số vị chỉ huy khác, hai bàn tay suông đơn côi của ông khó mà xoay chiều cục thế. Tai họa đến bằng tốc độ của bão; mà ông nghinh đón nó bằng sức chuyển lúng túng của hai bàn chân và hai bàn tay bị trói chặt. Ông bảo các thuộc cấp cứ chờ. Cũng như ông, cứ chờ. Chờ cái lệnh nào đó chắc chắn là sẽ không rớt được từ trên không. Lệnh cấm trại tuyệt đối vẫn còn được áp dụng từ 7 giờ chiều hôm trước đến 7 giờ sáng hôm sau. Có nghĩa anh chỉ còn hơn tiếng đồng hồ cho buổi ăn tối và làm vài việc vặt vãnh để vào trại cho kịp. Đã quen với không khí mập mờ căng thẳng từ hơn nửa tháng nay sau khi mất BMT nên mọi người cũng tự ép lòng thích nghi với cái chật hẹp. Với riêng Thanh, đôi lúc anh còn muốn đánh đu với tình trạng này nữa là khác, tuy rằng một phần nào kia của cái tôi trong anh cực lực nhạo báng. Buổi ra phố ăn trưa nay với Vân, nhìn đường vắng người thưa, Thanh tự dưng như nghe linh cảm đang truyền tín hiệu cho những bước chân mình: hãy thầm đếm những thước đá những khối cột lần cuối để khắc dấu trong cõi lòng bắt đầu hoang vu đang tập tành chào đón một chia lìa có thể kéo dài vô tận. Ngọn gió độc đã thổi cháy hàng trăm ngàn mẫu cà phê, cao su vùng Tây nguyên trù phú, dọn trống lối, chìa mồm máu thổi qua thị xã bé mọn này. Bức tường chắn gió 4 phía đã do chính chủ đất tự đập đổ. Gió sẽ đến đây, chắc thế. Chỉ là vấn đề thời gian. Chơi bạc với tai họa. Giải pháp không gọi là giải pháp. Đau lòng sao nghĩ đến mai này, từng thước nhựa đường thị xã thương yêu quằn xoắn dưới gót chân lết lê bùn đất. Đánh đu một ngày là chậm một ngày nhìn thấy thành phố bị hy sinh. Đà-lạt với riêng anh không chỉ là vùng đóng quân. Nó còn là mái ấm ân tình, người yêu tìm được. Nó chật chội bao là kỷ niệm thời thanh niên và trưởng thành. Anh vấp té ở đây, gượng dậy được ở đây, rồi vững bước lên cũng là ở đây. Đà-lạt không là nơi anh sinh ra. Nhưng nó là nơi anh chết đi, và sống lại. Anh chết đi vì người khác, nơi khác; và chị Quế là vị thần đã thổi hơi tái sinh vào anh. Vân tô đắp thêm phần tin yêu vào cuộc sống. Và anh đã dự tính tự dừng bước đời mình sau này, tại đây. (bạn hữu, không đứa nào tin: “mày chưa vào, sao đã đòi ra?”) Thế mà toan tính chỉ mới khắc họa, chưa kịp điểm tô từng chi tiết đã bị hất trả về những đường nét sơ thảo. Rồi, cũng như Vân: giấc mộng của hai đứa rồi cũng sẽ bị khuất lấp mà thôi.

      Kể từ hôm nay, trên thị xã đó, gì có thể tồn tại?

*

      “Vân hãy ngắm thành phố cho thật lâu! Trọn buổi trưa này anh muốn cùng em đi thăm những nơi có thể đến được. Thời gian không cho phép mình hào sảng như xưa, em ạ. 5 giờ chiều, anh phải vào trại. Họp. Và chờ.”

      “Cách nói năng của anh làm em sợ. Em không còn nghe được mùi nhựa thông và nhìn thấy tiếng chim. Không cảm được bước giá buốt của những nửa đêm ngoài phố. Không chút gì tình tứ trong nó. Không tìm được chút tính chất và ý vị nào của anh trong nó. Phải chăng…? Thôi, em không dám nghĩ tiếp nữa!”

      (đan mấy ngón vào nhau)

      “Anh chẳng thể tìm cho mình lối trình bày nào tương đối rõ rệt hơn? Anh cứ tách bạch với em! Tuy là con gái, nhưng em tin rằng mình sẽ gom đủ nghị lực đón nhận.”

      “Hạt giống hoang mang đã tự chúng nhân lên hàng ngày. Chúng mình không cần gieo thêm nữa. Bởi thật ra, cái mà em muốn biết chỉ là điều mà anh cảm thấy. Đem điều mà mình chỉ cảm thấy để bắt em nhận, hay tối thiểu, ngầm hiểu như một sự thật, anh e rằng mình hơi khắt khe, độc đoán, hay đẩy nó lên mức độ cao hơn thì cũng chẳng khác chi ‘độc quyền tìm sự thật.’ Vân muốn anh của bé như thế ư? Nhớ ngày khai giảng năm nào, một vài “chàng tuổi trẻ vốn dòng hào kiệt”, hừng hực nhuệ khí, ngất ngây hồn phách bởi thứ tửu ‘triết học’, tuy chưa hiểu cái môn mới mẻ và ‘thời trang’ kia là thế nào, đã vênh váo vẽ vờn, phán, quý vị phải thế này thế nọ… mới có thể được diện kiến với ‘nàng’ tư tưởng, được ‘nàng’ khai điểm trí não để thụ đắc chân lý?”

      “Em sợ lắm phải nhấc chân đặt lên ‘vương quốc’ của những suy niệm, những thuyết lý. Em chỉ muốn cái cụ thể. Đành rằng chúng có thể chẳng ‘văn nghệ, văn chương, hào hoa’ tí nào, nhưng chí ít cũng không khiến mình sa đà vào trong đám khói siêu ảnh nhập nhoạng bất minh như hiện nay.”

      “Bọn anh, chỉ mới chia tay với ngưỡng áo trắng học đường, chưa bước thực sự vào ngách áo ‘dưa cải’ quân sự. Với một số người, là bọn ‘ăn chưa no, lo chưa tới’. Không có dịp để nói. Mà có, hầu như chẳng tạo được một âm vang. Cũng không đủ dữ kiện để anh phân tích hay dựa vào hầu tiên đoán tương lai. Dầu không để ý đến chính trị, chắc em cũng biết được là, khi tham gia cuộc chiến này, chúng ta chỉ làm nhiệm vụ là tự vệ trước một ý đồ gây hấn. Khía cạnh anh muốn nhấn mạnh đây là, nếu đồng đô la của người Mỹ có thể giải quyết mọi vấn đề trên bình diện kinh tế thế giới, thì ở đây, nó (được triển lãm qua sức mạnh của vũ khí và kỹ thuật chiến tranh hiện đại – những thứ phó sản của đồng tiền) cũng sẽ thu xếp ổn thỏa được các nan đề khác. Nhưng, nếu bom đạn của họ có khả năng hủy diệt mầm sống nơi ruộng đồng cỏ cây, và phần nào, niềm tin trong lòng người dân miền Nam, thì lại hoàn toàn bất lực trước con sâu trùng đỏ. Anh muốn so sánh đất nước mình như một cơ thể, có máu, có tim, có hơi thở. Một vài bộ phận của cơ thể đó đang bị xâm nhập, thôn tính và hủy hoại vì một loại khuẩn cực độc, có khả năng thoát khỏi những tia soi rọi khôn lanh của bất kỳ thứ kính hiển vi nào. Vi khuẩn thường có tính gây hấn – đặc biệt là vi khuẩn anh đang đề cập. Hình như còn chưa đủ, nó lại tự trang bị bộ áo hết sức hoa hòe diễm ảo rực hào quang giả tạo nhưng cần thiết để thu hút những cánh thiêu thân lao vào ánh lửa trù ếm ma quái. Cơ thể thì yếu mòn. Vi khuẩn thì ma mãnh. Hai cán cân đang ở vị thế bất xứng thấy rõ. Đôi bên đang trong một cuộc chiến càng lúc càng không đồng lượng đồng sức. Một xâm nhập dối trá. Một chống đỡ bối rối. Chung cục thế nào, hỡi cô bé không biết, không thích, và cũng không muốn dính dáng gì đến chính trị kia, chắc cô cũng chẳng cần vời đến một ‘suy niệm siêu hình,’ một đôi mắt của tia hồng ngoại xuyên thủng được sự vật gì cũng dễ dàng nhìn thấy, chứ?

      Không nói được, không làm được, đành chờ đợi và chấp nhận cái mình căm ghét! Thế chưa đủ não nề sao mà còn muốn tước đoạt luôn của bọn anh mối suy tư và nguồn cảm giác? Người ta sợ, cấm đoán bọn anh lên tiếng, bày tỏ lập trường, và rất muốn bọn anh tung hê cả những gì mà nền học vấn căn bản đã truyền thụ cho. Người ta muốn độc quyền yêu nước (trong số họ, mấy ai người yêu nước thật sự?). Ngay chúng ta còn chưa tin tưởng – mà còn ganh tị, dèm pha nữa chứ – vào lực lượng của chúng ta. Thì thử hỏi, hậu cuộc làm thế nào sáng sủa cho được?”

      “Anh cứ tuôn ra hết những gì chất chứa trong lòng! Với em, anh có thể chẳng những chỉ suy tư và cảm nhận, mà còn bày biện chúng nữa. Em sẽ thay Đà-lạt nghe; thay Đà-lạt thông cảm, tuy rằng anh ạ, trong cuộc chuyển vần đang từng phút diễn ra, chỉ giới hạn nơi thành phố này thôi, như bao nhiêu cư dân khác, em vẫn khó thoát khỏi sức hút xoáy điên cuồng của nó.”

      “Cảm ơn Vân. Anh xấu hổ vì tỏ ra quá ích kỷ. Cái ‘tôi’ quả tình thật đáng bỏ đi, với trường hợp của bọn anh. Nhưng Vân này, chẳng phải anh chỉ nhân danh những con người trẻ tuổi mà nói. Những ai còn thấy trong mình còn chút ‘động lòng’, dù từ kết quả của một lần kinh nghiệm, hay chỉ là thứ thiện giác bẩm sinh của con người, là còn có thể tìm thấy vị trí của chính họ trong phạm vi mà anh rào quanh. Và quả tình nếu biến cố ấy xảy ra, điều anh quan ngại hơn cả không phải là anh, là bọn anh – những cá nhân dầu sao cũng gánh ít nhiều trách nhiệm. Chính những con người không phương tự vệ, những cụm bóng thầm lặng cày bừa trong gió dưới mưa, biến đất chết thành đất sống để những đóa thanh xuân một mai sẽ vẽ nên, tạo thanh nhạc, và làm thơm tho dung mạo đất nước như em: tất cả họ mới là niềm bất an chính và thực.

      … Buổi trưa Đà-lạt nay còn thiếu nợ anh rất nhiều nắng. Cây mimosa nhà em nợ anh rất nhiều hoa. Và thành phố cũng nợ anh luôn những chiếc khuôn má ửng, những miếng bánh môi hồng, những cô nàng nướng bánh với những chiếc áo len ‘giám thị’ khoác trên người (chẳng ‘giám thị’ là gì khi mỗi lần tia mắt muốn ‘len lỏi’ vào sâu chiêm ngưỡng là bị đuổi xéo ra ngay?). Chẳng ai mời mà mây kéo cả họ hàng về chăng lều chiếm hết mảnh không vi vút. Vân ơi, thương sao là thị xã cô đơn của em! Anh cứ mãi còn cái cảm tưởng tiếc nuối khi lơi mắt khỏi một cảnh vật nào đấy, tiếc nuối y hệt như khi nhắp ngụm cà-phê cuối cùng trong tách, dầu biết rằng, mình vẫn có thể pha lại tách cà-phê thứ hai, với cùng ngần ấy nguyên liệu. Hóa ra, anh vẫn muốn cái gì anh chạm vào phải là cái khai mào, duy nhất, trinh tuyền. Một thái độ ‘vòi vĩnh’ buồn cười, phải không em? Ôi, ‘nếu’ một ngày phải chào tạm biệt Đà-lạt (cái ngày mà anh đặt trong điều-kiện-cách, như một kiểu cường điệu có phần làm nũng kia, không ngờ đã phá được bức màn tưởng tượng để tự viết thành con số 1, đầu tiên!), ngày ấy có lẽ anh cũng không buồn và thấy yêu và tội như lúc này.”

      “Anh định gửi thông điệp nào cho em? Là cư dân của Đà-lạt mà phải đợi đến lúc nghe được những diễn dịch của một ‘khách du si tình’ như anh (anh ơi! tuy con tim anh “chỉ đập nhịp Đà-lạt” như anh vẫn nói, em vẫn chưa thể cấp ‘căn cước’ chứng nhận anh là dân bản địa được), em mới khám phá ra những nét duyên dáng tiềm ẩn của ‘thành phố nhỏ như lòng bàn tay’ đã ủ ấp, ru hát, dưỡng nuôi em từ hơn hai mươi năm qua. Có phải quả cây nhà không ngọt, hoa vườn nhà không thơm; hay với em, thị xã quen thuộc đến từng viên sỏi nào đó bị bóc đi sau cơn mưa đều vẫn được em ghi nhận, sống hoạt như đã là một phần thân thể em rồi nên em dần mất cả ý thức về sự có mặt, vóc dáng và âm bổng trầm của nó? Có phải, tuy là báu vật, nhưng trong suy tư của mình, cái câu thì thầm hay được nhắc lại: “đương nhiên Đà-lạt (của em), ‘cõi sống ngàn năm không già’, hoặc như anh: ‘nơi chết đi để được tái sinh ngàn năm’, nó là phải thế?” nên ở em này đã hờ hững đi nhiều cái cảm tính trân trọng, nâng niu?”

      “Tim anh đầy ắp yêu thương, như muốn vỡ tung ra đây này. Sáo ngữ quá, nhưng anh chưa tìm được câu nói nào thích hợp hơn.” Thanh kéo tay Vân đặt lên nắp túi áo trái của mình. Anh phải làm loãng mối xúc động, tự tìm cho mình một chút bâng khuâng vui bằng cách nhìn trân vào một cành thông đang cố vươn cọng lên cao để cố níu về hình ảnh chấm chim vừa bay đi.

      ““Vân có nghĩ đến ngày phải xa Đà-lạt? Nói là ‘phải’,… nghĩa là…”

      “Em hiểu. Khi yêu, người ta ở vào một trong hai thái độ, có thể là cả hai: thứ nhất, ta đắm chìm trong hạnh phúc bên người hay vật ta yêu. Ta nghĩ, và biết là ta đang hạnh phúc. Ngoài sự suy nghĩ và sự biết ấy ra, không có chỗ cho bất kỳ một suy nghĩ hay biết nào khác. Thái độ thứ hai: ai cũng muốn kéo dài hạnh phúc. Tuy vẫn hành động để duy trì hạnh phúc, người ta (dù là những người yêu đời nhất) vẫn vài phút giây nào đó… sợ mất! Càng yêu, càng sợ. Nếu cảm giác sợ sệt này tăng trưởng cách bất bình thường, nó sẽ ám hại luôn cả nguồn hạnh phúc mà người đó đang được hưởng.”

      “Đã lâu rồi, nếu hôm nay không nghe Vân thì anh chẳng bao giờ ngờ được đầu óc húng ta lại có các ngỏ ngách lý luận hay ho như thế. Có lẽ Vân chọn lầm nhiệm ý chăng? Thế cô bé ở vào thái độ nào?”

      “Em là con người lạc quan; và luôn là con người lạc quan. Ly yaourt đầy nửa vẫn đánh thức em hơn là ly yaourt vơi nửa.”

*

      “Chắc là không bám lại được nữa rồi. Cách nào rồi cũng phải đi. Nếu tháp tùng trường thì an toàn hơn, nhưng lại chiếm mất 6 ghế trong đoàn xe. Chúng mình có phương tiện. Nên dành số chỗ ngồi ấy cho những người khác, ý tao muốn nói là cho khu gia binh.” Đỗ mở lời.

      “Cứ làm theo dự định. 6 đứa 3 xe. Một can xăng nhỏ dự trữ. Chạy. Khi nào hết chất đốt, hay vì lý do nào không thể di chuyển được nữa thì “bỏ của chạy lấy người”. Theo lộ trình mà tình báo tiểu khu cho là an toàn hơn hết: Đà-lạt-Đơn Dương… Phan Thiết. Quốc lộ 20 về thủ đô không đáng tin cậy. 3 xe cố bám sát. Trường hợp bị phân tán, ngừng lại chờ nhau khoảng 10 phút. Báo động gọi tiếp cứu: 3 phát súng bắn liền nhau, 2 hồi, cách quãng 10 giây. Các điểm khác vẫn theo thỏa thuận từ trước. Không trụ thì rút. Lưỡng lự hoài, ích gì. Mấy cây số đầu tiên, theo tao, nên theo sát toán quân xa cơ hữu. Khi đường xá đã sáng sủa, có thể mình sẽ tách riêng.” Hào tiếp.

      “Đồng ý. Đề phòng cướp giữa đường, tao nghĩ bọn mình nên mặc quân phục. Sao trên vai cho rụng hết. Có lo thì chỉ lo về phía kia. Đỡ hơn là mặc thường phục, phải đối phó cả hai mặt.” Thanh nói, và mong một kết thúc.

Thành phố co người trong giấc ngủ nửa khuya. Cảnh vật thì vẫn thế, nhưng Thanh thấy có vẻ khác. Đèn phố như mờ ảo hơn; và chẳng hiểu tại sao mù từ các trũng bỗng dưng kéo lên? Tháng 4 làm gì có hiện tượng này! Hay mình hoa mắt? Từ sân cờ nhìn nhích sang trái, bay lên, trong màn xám lung linh của cọng rét quấn gió, Thanh trông thấy khá rõ mỏm thu lôi đung đưa của căn nhà đứng chơ vơ trên đầu dốc. Chị Quế đang ngủ giấc của ‘người đàn bà không có tuổi’ (tụng ngữ của anh, riêng cho chị). Đấy cũng là nơi, trong phần đời sinh viên, cũng như thỉnh thoảng sau này, khi đã vào lính, đã chứa chấp anh. Căn nhà như một bến ngừng yên bình. Và người thiếu phụ ngụ trong, chị Quế, là hình ảnh của bếp lò rực ấm giữa những đêm giá dài dặc. Kỷ niệm chuỗi ngày sống bên chị thật êm đềm (nếu sự tình chỉ dừng lại nơi đây). Sự thể lại không thế. Lý trí của anh chấp nhận Quế như một người chị; nhưng con tim anh thì lại đòi hơn nhiều. Tuổi trẻ thật xốc nổi. Nó ham hố mọi thứ. Cành thiếu niên dễ dàng lắc lay theo bất kỳ ngọn gió nào; càng mất hướng hơn khi gặp phải cơn gió gây mê. Chị Quế không là ngọn gió. Chị là cơn giông đổ ập lòng thuyền anh ngay phút đầu buồm chưa kịp giong lên. Suốt thời gian sau đó, và cho mãi bây giờ, dầu đang có Vân, trong anh, cơn choáng bão vẫn còn đồng vọng. Con đường anh đi hình như đang bị chi phối vì một ngoại lực mới. Cảm xúc mang theo từ đường ranh cũ vẫn chưa mờ bao nhiêu. Lắm khi Thanh chẳng hiểu được mình. Có thể nào đồng thời yêu cả hai người? Anh có phản bội Vân không khi thương tưởng hoài về chị ấy? Trên môi người yêu, nhẫn tâm sao là!, anh vẫn ‘đánh mùi’ được màu son tím đen chị rất mê, đánh mùi được mùi son nơi mép môi chếch bất toàn của chị hình như nhòa nhoẹt một chút vì nước bọt ?, và làm cho nụ hôn gửi, nhận với Vân dường như pha hương theo một độ khác, nồng hơn, ngọt hơn, cắn dính hơn? Chị Quế ơi! Nửa đêm về sáng này em còn đứng đây, còn trông thấy căn nhà đó, còn mường tượng thấy đôi mắt huyền bí của chị đang in bóng lên vì sao hôm (sẽ) dõi lối em đi. Đã sửa soạn; em sẽ phải ‘bỏ’ Đà-lạt, bỏ Vân, bỏ cả khu xao sóng cười nói năm nào. Ôi, những tháng ngày hồn em tiếp xúc cả với biển và núi! Tháp thép gió kia sẽ chuyển đến chị lời từ tạ này. Nhớ chị, Đà-lạt gọi mùa xuân non cho thêm một đợt sương ân huệ. Em vộc vào tay và uống đến mòn những vân chỉ.

*

      Hai giờ đầu tiên của một ngày mới. Rời trại. Yên tĩnh. Chẳng khác chi một cuộc chuyển dịch trong mơ. 3 chiếc gắn máy của nhóm Thanh lăn bánh theo đoàn. Ấp dân mà bọn anh quen gọi là ấp Mân Côi, lấy theo tên một tiểu viện của các Soeurs nuôi dạy các bé mồ côi bên trái rào phòng thủ, đưa về tiếng lao xao. Thoang thoáng ánh đèn chẳng ai chờ vào lúc nửa khuya. Gương mặt một chú bé mắt mũi còn ngái ngủ thò nhìn qua song cửa. Chiến tranh không cho phép cả trẻ thơ được thờ ơ với nó.

      Đoàn quân dân lầm lũi xuống dốc trường BĐ. Chưa khởi được hai trăm thước, Thanh đã nhận ra đoàn người xe đông hơn: dân chúng hai bên phố, nhìn thấy đơn vị rút lui, cũng tháp tùng lặng lẽ. Già trẻ lớn bé. Có lẽ họ cũng chưa từng ngủ và chờ sẵn giờ phút này. Tai họa chưa đến, nhưng có lẽ vì nó là thứ tai họa chỉ cần đến với đời người một lần là đủ xóa sạch mọi thứ nên ấn tượng về nó đã kinh lay đến tiềm thức hay linh cảm của họ. Những gì mang theo được đã lỉnh kỉnh trên vai, bấu chùm trên quang gánh. Không một lời. Ngay cả bọn trẻ cũng chững chạc trầm ngâm khác thường. Nỗi khiếp hãi vô hình khiến chúng trong phút chốc vụt trưởng thành; nét người lớn dán trên khuôn mặt trẻ nít như một chiếc mặt nạ bất xứng và thật bất nhẫn. Nhìn chúng, Thanh muốn khóc. Rồi đây, liệu tuổi thơ còn trở lại với chúng không? Thiên Đường đẹp đẽ phải chăng từ đêm nay chỉ còn tồn tại trong ký ức các bậc cha mẹ và hết sức xa lạ hoặc chỉ là một mơ ước thần thoại trong bộ não thiếu nhi?

      Rét khói. Xin chào tháp đá truyền hình! Chào ‘mối tình lớn’ của tôi. Chào mối tình học trò của anh. Những con đường trăm vạn lần qua, đã bao nhiêu vết mòn trên thân mình cong đỡ sức nặng của ta, của chị Quế, của Vân? Quán Lục Huyền Cầm, với hai giọng hát ‘rễ và ngọn’ (không nhớ đứa bạn nào đã đặt nên mỹ danh này); 6 dây thùng làm nây nẩy bông trẻ, các bóng điện mờ; những dây kim khí giao phối làm nổi gai; tách cà-phê lòng nước đen đắng sâu hơn cả đêm; và mấy dĩa bánh phục linh khéo bọc giấy kiếng đủ màu, xinh, thơm, mềm, và quyến cổ không đâu bằng: chiêu bằng ly trà ướp sen mà vẫn nghẹn.. Lạnh từ lòng hồ lây sang cả dãy anh đào và một vài gốc thủy liễu. Sương nơi đây dầy hơn cả. Chỉ thấy băng do khí váng từ hồ và mù bọt trên không trộn vào. Không nhìn thấy nước. Nước bị bao vây, nghẹt thở cố nhoài người tránh xa nỗi chết muôn hình đến từ vạn hướng. Đèn đường tối quá. Đoàn di tản đi, đèn xe không mở. Tiếng động cơ sặc trong khói, như miệng đứa trẻ bị bàn tay bà mẹ bịt chặt. Căng thẳng. Như một toán dạ du trôi trong cõi vô thức. Một rừng người nín và câm. Một cuộn phim thầm, chiếu thật chậm. Rét mây. Sắp bước qua ngày khác: nhịp gà eo óc từ rẫy nương xa, rền, rịn trong óc.

      Dốc gợn, mờ mờ. Nhựa đường chừng mềm vừa đủ để ngăn mọi âm vang tố cáo sự trốn lánh của đoàn người. Nhánh bên phải chợn vợn dăm chiếc vi la vôi trắng nổi nhờ nhờ lên nền thông thẫm nâu; ngõ vờn uốn đưa xuống con đèo mở đầu quốc lộ 20 quen thuộc. ‘Ngôi biệt thự ma,” căn nhà u uất đầu tiên, khi lên hết đoạn đèo P. là đến, với mặt tiền tam giác của nó, chính ra là ở dưới kia, sao lúc này anh trông rõ thế? Màu xanh của thông nơi này bỗng chuyển trắng. Và chập chờn theo nó suốt một dãy đồi là màu trắng kỳ quặc của dãy nhà đêm. Xa mãi dưới, số phận của truông cuối đèo trông vào núi Voi đã được quyết định: không còn là của ta!

      Tất cả đang là thùng sơn trắng.

      Toán rẽ trái. Đại lộ Trần Hưng Đạo, con đường rộng, dài, và vắng nhất thị xã được vẽ gọn bằng hai vòng tay thông lợp mái. Con đường lanh lảnh giọng ténor mỏng như thân hình queo quắt của Hậu, bài Summertime, tự nó chuyển sang lời Việt, bùi ngùi ký ức những năm đầu đại học. Bây giờ nó đã yên chí ngủ say, đã hết thèm “chợp đầy một giấc, đủ sức đánh liền 10 trận” trong những cuộc hành quân. Đã bình tâm rồi, không còn sợ những cơn mộng thanh niên bị đánh cắp.

      Thông nơi này không trắng nữa, nhưng màu của chúng thật khó gọi tên. Nó là cái màu của chìm ngợp, cố, mà vẫn chưa ngoi lên được tầng khí thở. Tốc độ đoàn người xe không hơn bao nhiêu tốc độ đi chân. Vừa tiến, vừa quan sát. Cái chết có thể là bất cứ một phần nào của bóng tối cắt ra. Nó cầm lưỡi hái trong tay. Nó nhe răng trắng nhởn. Trắng thế mà mắt người cũng khó nhận. Bởi nó không là màu trần gian. Nó mang màu địa ngục. 2 giờ. Thời khắc lý tưởng cho việc mở cửa và gửi tử hiệu.

      Thinh không bỗng dội lách tách từng hồi. Nghe thêm thì là tràng líu chíu của đạn nhỏ. Rồi cuộn lên tiếng ầm của pháo lớn.

      “Tụi mày nhìn kìa. Cháy!” Đang lái chiếc Lambretta dẫn đầu, Chánh dừng lại, chỉ tay về trái, giọng khích động.

      Lửa rực bên khu đồi vẫn kéo sang trăm ngàn tầm mắt. Từng dãy nhà ngang lồ lộ múa nhảy lênh khênh trong màu đỏ đú đởn. Màu sắc nghe được: đợt nhỏ rào rào, rồi nứt hũm thành hố chấn thương. Tàn phá. Mọi con tim ngừng đập để nghe câu hỏi buốt trong đầu, “Họ đã vào thị xã rồi ư? Lý nào nhanh thế được?” Hàng triệu triệu đô la giấy đã tóe thành đô la lửa!

      Đỗ giải tỏa thắc mắc (nó vẫn là đứa nắm vững tình hình hơn cả):

      “Lính mình trước khi rút đi, tiêu hủy để khỏi rơi vào tay địch.”

      Tiếng thở phào. Ít ra cũng phải thế chứ. Lẽ đâu mà…?

      “Sao mày rành thế? Căn cứ vào đâu?” chẳng biết Phát hay đứa nào lên tiếng.

      “Thì bọn này cứ tin vậy đi. Mình hủy trước không hay hơn sao?”

      Cả nhóm yên lặng dầu lòng chẳng cam. Chẳng hiểu có ‘gốc’ gì không mà lắm lần trong khi mọi người ngơ ngác hoang mang thì Đỗ tỉnh bơ ‘chìa’ ra những tin rất lạ. Sau đó, tuy không hẳn mọi thứ đều được chứng minh là đúng, song đa số khả dĩ kia vẫn khiến hắn được mọi người… nể mặt. Đứa nào cũng tìm cách ‘dụ’ hắn mở nút. Hắn kín như bưng. Đành chịu. Đành ấm ức, để khi nào ‘bí,’ lại lân la tìm cách hỏi tin nơi hắn!

      “Tiêu thổ” mà đếch có “kháng chiến.” Nho sắp văng tục. “Lịch sử lập lại nửa vời!” Nó vớt vát lại phần khó thể moi ra từ Đỗ.

      Thời gian xê dịch đắn đo đong bằng bước dẫm dò của những con người trốn lánh tai ương. Dân thị xã ra đi với một số vật dụng thật ít ỏi. Họ bỏ cả nhà cửa, ruộng vườn, tự nuôi bằng một chút niềm tin vào sự gần gũi của những chiếc quân xa, những bộ quân phục, hướng về vùng đất mà đối với đa số quá ư xa lạ, khó mưu sinh. Chẳng cần phải tuyên truyền, chỉ cái tin giặc sẽ vào chiếm thị xã đã đủ dứt những con người kiên cường nhất ra khỏi mảnh đất sinh tồn và búng họ vào cuộc phiêu lưu sinh tử. Đi là chết. Mà ở có thể còn khó tìm được cái chết hơn. Tim Thanh thắt lại. Anh phải bắt tâm trí mình tập trung quá mức vào việc lái xe mới giữ được cho đôi mắt sự khô ráo tinh tỏ cần thiết. Rét từ trong ra. Rét từ ngoài vào. Hai bàn tay sượng cóng.

      Mặt trời lên cùng với sức nóng thật dễ chịu? Vòm thông hai bên con đường chỉ vừa một chiếc xe qua đang giăng cổng lửa. Thoáng chốc, Thanh nghĩ đó là vòng cung trang hoàng đám cưới. Lửa uốn éo từ dưới bãi cỏ, lưỡi mỏng, nhướn cong lên vắt sang bên kia đường gặp lại ở đó cũng vòng lửa đối xứng tạo hình 2 tàu dừa òa oặt giao ngọn nhau. Thanh la:

      “Xe từng chiếc một, lao qua thật nhanh. Đầu cúi thấp. Lấy poncho bao kín can xăng!”

      Hơi nóng rừng rực mơn man 2 bên má. Mồ hôi Thanh bắt đầu rịn ra. Phần vì nóng, phần vì hồi hộp. Mọi xe dừng lại. Cả trăm cặp mắt bị hút vào đốm đỏ. Ấm rực, ma quái. Thần hỏa đang tìm cái để thiêu. Đám thông hai bên lề bị đẩy tạt xa, nhưng vẫn không hòa được với màu đêm.

      3 mũi tên từ 3 chiếc gắn máy vụt đi. Tiếng máy và hình người đâm vào tâm lửa. Chúng nhanh quá. Nhanh hơn hỏa thần: lửa rã rời tay, thả lỏng. Nhóm của Thanh qua an toàn, thở phào, dừng chờ phía bên kia. Đám đông còn lại, với xe to và người cồng kềnh ngừng bước phía bên này. Mọi trái tim thắc thỏm. Đêm cứ dầy. Lạnh cứ dầy. Lưỡi lửa mỏng, nhưng không ai dám đùa với nó.

      Hai cây thông cháy hết phần ngọn giao nhau rồi gục xuống. Phần thân tiếp tục cháy. Nhưng đã hé lối đi. Và may mắn nữa là mặt nhựa chưa kịp chảy nhão.

      Mươi phút sau, cả nhóm gặp đội Cảnh Sát Dã Chiến chen chật trên vài chiếc quân xa, súng ống gườm chéo 4 phía. Một người đội nón lưỡi trai ngồi cạnh tài xế mỉm cười đưa tay vẫy bọn Thanh. Anh đoán đó là vị chỉ huy dầu không người nào đeo cấp hiệu.

      Dăm phút nữa, từng loạt M16 nổ ròn phía trước. Đỗ bảo họ mở đường cho bọn mình. “Nó nói là phải đúng”, cả bọn đều nghĩ. Cảm ơn các bạn Dã Chiến.

      Họ bắt đầu tách khỏi đoàn dân quân đã không còn nhìn thấy phía sau.

      Đêm sâu. Lạnh dầy. Đất trời bao la quá! 6 người trên 3 chiếc gắn máy quả là lực lượng nhỏ nhoi!

*

      Đơn Dương. Thị trấn bé bỏng và lặng lẽ hơn cả Đà-lạt mở những thành cây đen trước mắt. Màu cây đã khá thân thiện. Lộ trình đã thấy yên ổn. Dầu không còn nhìn thấy toán CSDC, nhóm của Thanh vẫn quyết định tiến về phía trước. Đoạn còn lại hy vọng đỡ mất thời giờ và nhiên liệu hơn, bởi chặng Sông Pha trở xuống hầu hết đổ dốc.

      Phần thứ hai của cuộc tản cư. Rừng núi im ngủ, không hề biết đến cuộc rút lui âm thầm của hằng bao con người. Hơn hai tiếng. Cuộc sống đã sang trang. Mắt khép, mở: đầu óc còn u u của tiếng đời cũ. Xe qua bao cây số; người phía sau, kẻ len lén bên đường. “Mình ‘già’ hẳn rồi. Như ông lão đang chơi lại kiếp thanh niên”, Thanh lắc đầu, bảo các bạn xuống xe, ngồi nghỉ vệ đường. Bờ cây và phần còn lại của đêm dung dưỡng, khỏa lấp mọi tiếng xì xào. Bóng tối mà họ hưởng, theo ngày lên, vẫn còn nặng lắm.

      Khúc nhập vào con lộ chạy từ bên phải. Những ngõ ngách người chẳng biết hiện ra từ bao giờ! Y như đoàn quân kiến, trồi lên từ những khe nứt nẻ. Họ tiến rất chậm, không lời, không âm. Không lãnh đạo, song rất trật tự, như thể thứ mệnh lệnh truyền từ hư không nào kia đang xuyên đến vùng vô thức của từng người và hướng lối cho họ. Người, và người! Đoàn người của ảo giác? Không hẳn. Sự sững sờ ban đầu đã lắng. Thực tế trong bóng mờ của hơn ba giờ sáng dần tự phô bày: họ đến từ những làng xóm mọc ven bến xe, cặp hai bên con lộ dẫn vào Châu Sơn Thánh Mẫu – một tu viện khắc kỷ nổi tiếng mà cách đây không lâu, để sắp xếp lại đầu óc và tình cảm của mình, Thanh có nhờ người quen viết giấy giới thiệu xin vào ‘tĩnh mặc’ hai đêm, trên chiếc giường ghép bằng gỗ tạp kích thước gò đúng thân hình gầy gò của anh -, hoặc trên các chuyến vận tải thả xuống từ hướng ngược lại. Xuất xứ sau thoạt đầu nghe như mâu thuẫn, nhưng lại là sự thật. Thanh ngạc nhiên vô cùng khi nhìn thấy hàng trăm người nét mặt căng thẳng lũ lượt chen nhau bước xuống những chiếc xe hàng đã mang họ từ Sông Pha đến, rồi lẳng lặng nhập vào dòng động chảy ngang, tiến ngược về hướng họ vừa rời khỏi! Anh không tìm ra câu đáp; và lượng người càng lúc càng tăng. Phần lớn là dân. Thiểu số còn lại ước chừng hơn 50 là lính địa phương với đầy đủ quân phục và vũ khí. Nom họ hốc hác quá. 2 chiếc GMC không đủ cho cả đội nên một số phải đi chân. Ai cũng đăm chiêu lo lắng. Có lẽ đã tính toán sẵn từ trước, số lính này tản mỏng vào hai sườn ngoài của khối dân chúng, nhưng vẫn giữ khoảng cách tương đối (có lẽ để dễ tiếp ứng cho nhau) rồi cùng sóng bước với nhóm dân thường. Cả rừng chân đặt xuống nhấc lên như theo cùng nhịp đếm. Họ không bước. Họ bồng bềnh trên mây. Mối khiếp sợ đồng tính chất tạo nên phản ứng tương ứng. Người này là bóng của người kia. Ngay cả tốc độ của khối dân sự vốn không đồng nhất về trang bị vật chất (kẻ thì lệnh khệnh áo giày chăn chiếu vợ con vướng vít, kẻ thì đơn chiếc vỏn vẹn túi đeo lưng) cũng hầu như bằng nhau. Xe cộ ưu tiên cho người già, trẻ con, và vật dụng. Chúng có bánh, và bình thường thì bánh xe vẫn lăn nhanh hơn chân người. Nhưng lúc này, ‘những bàn chân cơ giới’ kia đang bị lún vào chảo người dầy kín, đang vẫn phải tiến bằng tốc độ của những đôi chân chung quanh. Đó là lý do thực tế. Còn lý do tinh thần, Thanh nghĩ, quan trọng hơn: ít người có ý vượt lên trên. Người ta muốn túm tụm gần gũi. Cạnh kề nhau, dễ tìm thấy can đảm, an tâm. Tai họa, nếu xảy ra, thì san sẻ cho từng ấy người, phần gánh chịu của mỗi cá nhân sẽ nhỏ, nhẹ bớt rất nhiều và khả dĩ chịu đựng được. Trước hoạn nạn, thứ hoạn nạn mà hầu hết chưa ai đã trải qua, thứ hoạn nạn đồng nghĩa với tuyệt tận, đối cực với nhân tính, con người càng thấy cần nương tựa vào nhau. Sự nương tựa bây giờ là sự có mặt của kẻ khác, là tiếng bước, hơi thở của kẻ khác. Không cần lời nói. Chiếc gối thầm êm ả biết mấy! Nó đủ dài để ai nấy đều tựa được đầu lên. Chưa bao giờ Thanh nhìn thấy một đoàn người hãi hùng như thế, bình tâm như thế, và kỷ luật như thế. Xe nào bị trục trặc là bị vất bỏ lại ngay. Người ta thu vén những gì có thể từ những chiếc xe đó, rồi thản nhiên nối gót những người trước.

      Thước đường đèo đầu tiên. Thanh biết là nhờ vào vị thế bắt đầu đi xuống của con lộ. Lòng đường như trũng hơn để dốc núi một bên nhô hẳn cao như khúc xương vai của một người ốm yếu. Bên phải là màu xanh tối tít tắp của thung lũng. Núi lùa anh nghiêng. Thung lũng hút anh xuống. Cơ thể mất nhiều trọng lượng. Chân phải thường xuyên nhắp bàn đạp thắng để xe khỏi lao đi. Dòng người, nhờ vào độ dốc, có thể bước nhẹ nhàng, đỡ phí sức hơn, nhưng cũng vì thế đâm ra khó điều chỉnh thăng bằng cho cơ thể, nhất là khi mà hầu hết đều phải gánh vác một cái gì trên vai. Sự va chạm nhau chỉ làm cho bước tiến rối lệch và thể lực tiêu mòn.

      Con đèo chuồi thật mướt. Thanh muốn tắt máy xe nhằm tiết kiệm nhiên liệu, nhưng thỉnh thoảng, sau khúc dốc xuôi lại là đoạn móc ngược. Anh sẽ lại phải đạp cần khởi động. Có nghĩa là xe phải ngưng vài giây. Điều này chẳng dễ gì nếu không muốn nói là khá nguy hiểm khi chung quanh anh là một bể người đang trượt xuống theo quán tính mà khoảng cách giữa người này với người kia chỉ là một hoặc hai bước chân. Một người dừng lại là cả khối sẽ ùn tới đè ngã.

      Rồi chỉ vài chớp mắt sau, đến một rẽ nào đó, rừng núi đêm, dưới cái gõ khẽ của  chiếc gậy thần, bỗng rùng mình biến thành một lòng chảo sáng. Cánh tay rực rỡ giăng bởi ngàn ngàn điểm cố định nở ra từ một mặt trời quay tròn. Vô vàn bóng điện cao thế vắt vẻo thật đều trên cây Giáng Sinh là miệng chảo xanh rì phía dưới quẫy đuôi vòng theo con lộ. Trườn dọc theo thân lòng chảo là hàng cây số tiếp nối những ống khổng lồ màu trắng được kết dính vào nhau bằng những đai ốc vĩ đại.

      Đập thủy điện Đa Nhim: đủ, và thừa cung ứng năng lượng cho các vùng lân cận, và phía Nam, trong đó Sàigòn thừa hưởng nhiều nhất. Đêm bỏ áo nơi đoạn đường này. Ánh điện sáng; và sáng hơn khi dội vào màu trắng của các ống. Thanh nhìn rõ từng khuôn mặt cũng đang bừng lên trước cảnh sắc kỳ diệu mà thiên nhiên đang nhờ bàn tay kỹ thuật bày biện cho một phần. Đèo Ngoạn Mục. Cái tên đã nói hết. Con đèo vẽ theo chiều xoắn ốc. Đoạn vừa bước qua tuần tự lật lưng lên cho đoạn tiếp duỗi xuống. Chiếc thân sinh động bất tận đính những hạt châu trắng như chiếc thân rồng cổ tích. Đoàn người vẫn tiến. Nỗi khiếp sợ đã loãng nhiều. Tội ác thường nấp theo bóng tối. Ánh sáng đã đem về niềm tin. Nhịp chân đã chắc chắn và mạnh bạo hơn. Trong khốn quẫn, vẫn tìm thấy sự đền bù. Đường dài như ngắn lại.

      Đoạn đèo vượt qua tương đối nhanh chóng và thoải mái.

      Đã trở về mặt thẳng bình thường. Không gian, nhờ nhận chút ánh điện từ sau nên đã bớt đen. Trời bây giờ có màu xám xi măng. Da trời đã thấy bằng mắt, gần, rụt rè, như chạm được, và có hơi nóng. Qua một ngã rẽ, Thanh thảng thốt lơi tay:

      “Trăng!”

      Tiếng kêu của nguồn hạnh phúc trồi lên từ trong nỗi lao đao. Trăng. Phải, vầng trăng chỉ còn chưa được nửa, đùng đục như màu của đá treo hờ trên nền cùng màu phía đồi xa. Mây từ núi hất vào mang theo màu của núi. Trăng lạnh theo màu mây. Cả bầu trời cùng một màu, nhưng vẫn tựa và nổi bên nhau. Trăng từ trên hẻm núi nhìn lên. Như sát da tóc. Như trổ từ những sợi não nhoằn thắc thỏm. Như về từ nguồn thơ ấu mà hai bàn tay mỏng quá có lần đánh rơi. Nỗi hân hoan ôm siết lấy Thanh, cọ chuyền vào anh khoái cảm thể lý gờn gợn. Và tinh khiết cực cùng. Mảnh thịt da trần truồng phôi phai chỉ còn một miếng. Một miếng nào kia đã mòn. Nửa tồn tại cố góp gom hết tinh túy, lợi dụng thời khắc hiếm hoi mà tiết trời cho phép, bày biện với chính nó- lạnh tanh, với rừng ngủ mệt, và rét rã rời. Thoáng chốc, Thanh quên hết. Những giờ phút sống bằng nửa tim vừa qua bị màu đồng nhất của núi, của mây, của trăng phết mỏng lên một màn, mất dấu. Cái màu hiu hắt đó cắn chặt nanh của nó vào mạch máu anh. Anh trân người, hóa đá; và cảm giác cực cùng tinh nhạy: ngay cả đôi mắt cũng đứng tròng theo chiều chiếu thẳng vào chiếc vỏ trứng bị bàn tay run rẩy của thời gian bóc vỡ, trơ ra các mũi mấp mô tựa răng cưa hiu hắt, trên kia. Trăng gần lắm, cách quãng với anh bằng từng tầng mây nhẹ nối tay. Một hơi thở mạnh của anh sẽ làm nửa kia vỡ nốt.

      Sông Pha. Mảnh trăng hạ tuần yếu ớt nhìn anh qua vòng mỏng của mây để chào đón, và tạm biệt. “Chúng mình chỉ còn có thế. Vân ơi!” anh thì thào.

      “Mình dừng lại đây nghỉ chút.” Thanh quay lại với các bạn vẫn sát cạnh được nhau trong suốt thời gian qua:

      3 chiếc xe chống xéo ven vệ đường. Giam lời nói trong lòng như giữ lại mớ năng lượng cần thiết, 6 người cùng nằm lăn ra trên mặt sỏi. Trăng dịu dàng nhìn xuống. Tất cả đều mong manh, đang đi tìm sự vững vàng. Chu kỳ của trời đất là điều biết trước được. Số phận con người, lộ trình trước mắt, tuy thê lương đã nhạt màu nhiều, song còn là ẩn số.

      Rét chảy khói. Thanh khoan khoái nghe các đốt xương cơ thể được lớp da và mấy lớp áo đẩy lui sự xâm nhập của thời tiết bên ngoài đang tìm về vị trí đúng của chúng. Trăng lạnh hạ tuần, lạ lùng thay, lại nhen trong anh lò lửa ấm nhất. Trong bất định, cái bất toàn là cái giá trị. Giả sử như mảnh trăng kia tròn trịa, chưa chắc anh đã nghẹn thở, rã rời, hạnh phúc đến dường này. Ôi! Ảnh hưởng từ chị Quế, trong không gian vật vã này, càng được anh cảm nhận thấm thía hơn.

      Từ lúc rời trường đến lúc này, hơn 2 tiếng đồng hồ đã trôi qua. Đà-lạt hoàn toàn lắng vào nơi nào đó trong mênh mông, như lớp tro sau một đám cháy. Than hồng vẫn còn, và chờ đến mãi phút này, nằm đây, đầu óc cân bằng ít nhiều, đã đốt lại hình ảnh Vân. Thế là chúng mình xa nhau rồi, bé hỡi? Xa, hay mất nhau? Làm sao anh biết được? Anh còn chưa thoát. Chỉ mới đoạn đầu của cuộc hành trình. Nhưng hơn chục cây số vừa đi qua là gai góc hơn cả, không những vì là mấy tiếng đồng hồ thứ nhất tiếp xúc với hiểm nguy rình rập, mà còn là vì đó là mấy tiếng đồng hồ thứ nhất anh vắng bé; vắng mà chưa biết có là mãi mãi? Những ngày trước, anh mới chỉ chuẩn bị cho 2 đứa phút chia tay. Vẫn biết em không thiếu nghị lực, anh vẫn muốn hốt đi dưới em tất cả sỏi nhọn cho đòn ngã xuống đỡ xóc đau. Bây giờ anh đang ngã, đang cố gượng đứng, và bé ơi, mỏm trăng gãy vụn kia đã đưa tay đỡ anh lên từ sau. Còn em? Đêm xa nhau lần đầu trong đời, giấc ngủ có đến như bình thường? Gia đình em có là một trong muôn ngàn đơn vị đang gánh gồng lắc lẻo làm thành một chiếc đuôi thật dài mà chiếc đầu và tâm tư của nó đang hướng về Sàigòn? Bao con mắt, tấm lòng Đà-lạt xót xa nhìn ngoái ngôi nhà mình, mảnh vườn mình, phố xá mình dần trượt hút sau lưng? Và những người ở lại? Họ đánh đu, thử thách với tai họa đến chừng mực nào? Chờ tai họa đến, quả là điều khủng khiếp vô song! Giữa những con người lùi lũi không cả cúi nhìn bước chân của mình kia và những con người chọn ở lại, ai mới gánh chịu bất hạnh hơn ai? Bất hạnh trong những trường hợp bình thường còn có thể đong đếm; đến mức nào đó thì nó bão hòa và trở nên đồng tính chất, đồng cường độ. Nỗi kinh hoàng mà những con người vô tội kia đang gánh chịu không thể cân lường. Nó tàn ác quá sức. Nó làm vỡ toang trong người dân niềm tin yêu về cái vỏ bọc 2 chữ ‘đồng bào’. Mất mát đáng kể sao! Còn gọi được là con người thì không thể gây nên thảm trạng như vậy.

*

      Đỗ dắt cả nhóm ghé thăm  người em họ đang làm việc tại nhà máy thủy điện. Vợ chồng Trí, tên người kỹ sư, đãi vội bữa cơm với những món nấu sẵn giữ trong tủ lạnh. Trí cho biết gia đình anh (2 vợ chồng và cậu con trai 3 tuổi) chưa thể di tản theo nhóm được. Hầu hết nhân viên trong trạm đều bỏ đi. Anh là người duy nhất còn tại vị. Là người duy nhất thạo việc. Bảo vệ nguồn điện là công tác khẩn thiết hơn lúc nào. Anh cười trấn an khi nhìn thấy nét băn khoăn của các thực khách tình cờ vào nửa sáng:

      “Mình là dân chuyên môn mà. Đành rằng chúng ta, ai ai cũng, không ít thì nhiều, góp phần vào độ thăng trầm của đất nước. Nhưng, so với các anh, trong hạn vận này, phần rủi ro của bọn mình chẳng đáng ngại lắm đâu. Bà nhà mình cũng đồng ý ở lại. Bà ấy cũng xuất thân từ Kỹ Thuật Phú Thọ đấy, sau mình 3 năm.”

      Rồi anh cười xòa, bắt, và giữ thật lâu bàn tay từng người:

      “Nói vậy thôi chứ trước sau gì tụi này cũng “biến.” Cư xá còn kẹt lại không bao nhiêu. Chỉ cần Ban Điều Hành tìm được cho một hay hai chuyến buýt là đủ chuyển cả đi. Thôi, chúc các anh lên đường bình an. Hẹn gặp lại tại Sàigòn!”

      Tâm trí Thanh chưa hẳn dứt khoát. Nó vùng vằng ít nhiều vì cuộc gặp gỡ ngắn ngủi với Trí. Quyết định của vợ chồng họ không còn thuần là một chọn lựa. Nó cần được tôn lên mức can trường. Thanh không nghĩ Trí quá vô tư để lờ mắt trước hiểm nguy, hoặc tin tưởng gì nơi chiếc áo giáp ‘chuyên viên kỹ thuật’ có thể bảo vệ cho anh và gia đình. Nếu Trí bỏ nhiệm sở, cũng như bao nhiêu người trước đó, không ai đủ tư cách quy gán tội lỗi cho anh. Điều gì đã giữ họ ở lại? Lương tâm? Lý tưởng? Ý thức bổn phận? Câu trả lời đã nằm trong câu hỏi. Đã có bao con người như Trí, như vợ Trí (mà sứ mạng riêng biệt của 2 con người đây hòa hợp với niềm tin và nguồn vui được duy trì, đón nhận ánh sáng cho hàng chục thành phố, hàng triệu con người. Trong bóng đen tai họa, nguồn sáng có giá trị trấn an bao nhiêu!) đã nhận ngồi lại bình tĩnh đối đầu với gian nguy để giảm sức đè nén của gian nguy lên người khác?

      Nguồn suy tư của Thanh bị cắt đứt vì tiếng la to của Chánh từ sau:

      “Thanh, chậm lại!”

      Bàn chân tự động nhấn mạnh càng thắng. Thanh quay đầu:

      “Mày thấy có gì khả nghi?”

      Chánh chỉ về phía trước:

      “Một số người đang lố nhố vào ra mấy căn nhà kia.”

      Vài tiếng súng nổ, hỗn, và ngắn, chấm dứt câu nói. Phía trước, khoảng chục bóng người tan ra, rồi tụ lại. Vài bộ ka ki vọt sang bên này phố. Nắng chưa lên. Hơi sương la đà mặt nhựa. Bỏ qua hai bên phố, cảnh trước đó là cảnh trong sa mạc lúc tinh mơ.

      Hào:

      “Quãng đường này nằm giữa Sông Pha Phan Rang. Tuy có nhà dân, song bình thường cũng rất vắng xe.” Chỉ tay về trước, tiếp, “Cướp! Họ ào vào cả cánh phố bên phải. Khá đông. Chắc bọn lưu manh mặc áo giả lính làm bậy.”

      “Chạy tiếp. Đứa nào lái xe cứ lái. 3 đứa ngồi sau theo dõi thật sát và sẵn sàng.” Đỗ cứng rắn.

      Dãy phố, hai bên, có khoảng hơn hai chục nhà. Tất cả đều đóng. Chắc chắn các gia chủ đã bỏ đi. Đến gần, Thanh nhìn rõ một tên đầu tóc dài thượt mặc áo rằn ri bạc phếch kê sát nòng chiếc M16 vào xích khóa cửa sắt, bóp cò. Tiếng nổ đanh gọn bắn xẹt lửa âm ra đám ruộng khô. Các rằn ri khác hét lên cổ võ. Cả nhóm, người đội nón, người đầu trần. Ngoài tên đang tìm cách mở cửa, chỉ một tên khác là mang súng dài, nòng quay loạn ra bốn chung quanh, báng chống vào bụng. Thị uy, và hung hãn. Cướp! Không ngờ gì nữa. Bọn Thanh tiến tới thận trọng. Hơi sương từ mặt nhựa dầy hơn.

      Cả toán ‘lính’ nhìn 3 chiếc xe vượt qua, 3 tay súng chĩa hướng về họ, không phản ứng.

      Thêm một tiếng nổ. Rồi, nó, cùng hồi la ó nhạt dần, phía sau.

       Phan Rang. Vùng khô hạn nhất nhì trong nước. Một vài năm sau này, Phan Rang được dùng làm thí điểm trồng nho. Thanh đã có dịp ghé tận trại, nếm qua. Những quả be bé chỉ nhỉnh hơn vòng tròn ngón tay út, màu xanh , nhìn không mượt mà, mà vị lại khá chua. Đất, và khí trời có lẽ không hợp với chúng.

      Trời sáng dần. Đã ửng chút hồng nơi hướng mà lát nữa đây mặt trời sẽ mọc. Không khí buổi mai còn khá mát. Rất hiếm tiếng chim. Ruộng trơ từng đống đất vón cục, khô. Đất cằn cỗi thế này làm sao sản xuất được những quả nho ngọt căng được? Trống trải. Hông hốc thế nào. Nhìn buồn nao. Chiến tranh sắp ló mặt nơi này. Nghèo khổ mà vẫn chưa yên với cái nghèo khổ của mình. Phan Rang, và bao nhiêu Phan Rang như thế trải dài suốt thân thể quê hương? Gió lên theo nhịp xe. Con lộ hun hút; và bọn anh là những bóng duy nhất chuyển động. Yên vắng lạ lùng, nhưng là một sự yên tĩnh có thể yêu được, tin được. Trực giác trấn an bọn anh như vậy. Hầu như chẳng có gì đe dọa trên những cây số sắp qua. Anh nghĩ, tai họa, nếu đến, sẽ không đến từ khoảng vi veo tếch toác trước mắt mà một làn khói bốc lên cũng sẽ được ghi nhận. Nếu tình cờ có đến, thì sẽ đến từ hai bên của cánh đồng. Viên đạn tình cờ, từ một không gian nào xa xôi lạc về, bắt gặp, và mừng rỡ chui vào anh tìm chỗ trú, nếu có xảy ra, thì ắt hẳn là niềm vui của nó sẽ không kịp được anh cảm nhận trước khi cánh cửa thịt da của anh (đang) mở rộng để đón về từ trên chót mũi cơn gió âm ấm mang chút sinh khí đầu tiên của ngày.

      Một phần quê hương, không biết có còn được an ổn với cuộc sống nghèo khó của mình!

Phan Rí tung hối hả như cuộn chỉ ngược. Cũng là cát, rang, buồn ủ. Buổi sáng mới vơi hơn nửa. Trời đứng gió. Hầm hập nóng. Nhắm hướng Phan Thiết. Đó là mức đến, hơn thế, là điểm tập trung của đơn vị, để từ đây tìm về Sàigòn. Chiếc Honda của Đỗ dẫn đầu, tắp lề một cây xăng. Một người đàn ông ngồi trong vẫy tay ra hiệu không còn. Đỗ bảo, Thanh, mày và tao cứ ghé vào hỏi thăm.

      Ông lão, mặt nhăn choắt như trái bầu khô, ngần ngừ giây phút. Chỉ hai chiếc ghế, ý bảo ngồi. Ông chỉ quanh, nhiên liệu hết từ hai hôm nay. Thùng can trống rỗng. Chỉ lên trời, ông nói, các cậu thấy đó. Nắng thế này, cái gì mà chịu nổi. Ngay cả hầm chứa xăng cũng cứng lại như xi măng. Tui nhớ cái mùi cay cay nồng nồng quá lắm. Tôi thở nó cũng lâu như thở không khí. Ngửi nó lâu là lủng phổi. Nhưng không được ngửi nó là càng chết mau. Hết chất đốt là cũng hết còn cuộc sống mà.

      Ông cho biết thêm, ngả xuống Phan Thiết bị pháo kích từng đoạn. Xe và người dồn ứ nơi đó. Nhiều chết và bị thương.

      “Như vậy bọn mình khó tiếp tục chạy được nữa rồi vì cả 2 lý do. Bây giờ, hoặc mình tìm vào xóm chài hỏi xem có thuyền nào chịu chở về Phan Thiết không, hoặc ngồi đây chờ đoàn xe của trường đến nhập vào.” Thanh nói.

      Xóm chài, theo tay chỉ của ông cụ, nép sau con đường cát dưới bóng dương bụi mốc rũ bên kia. Cả nhóm dẫn xe lách theo. Gọi là xóm, chứ thật ra chỉ lưa thưa khoảng chục căn nhà tranh xiêu vẹo. Mái, tường, rào… bạc trắng vì gió. Ngay cái xanh tươi nhất là hàng dừa cũng như có màu muối tiêu. Nước sông pha biển vừa lạnh mùi phèn, tanh mùi bùn, vừa nồng mùi vôi. Vài chiếc ghe nhỏ dập dềnh sát bờ cát. Lườn ghe loang lổ da đồi mồi. Hai chú chó ốm ngoẵng bị cột dây, ngẩng mũi lên từ giấc ngủ nặng nề, mắt kèm nhèm, hít đánh hơi người. Một cậu bé áo dài như áo the, đen, thậm thượt, tóc trái đào, thoăn thoắt nắm tay Thanh, kéo cả nhóm vào căn nhà cuối cùng giáp mé nước. “Nội ơi! Có khách.” Ông già đang đu đưa trên võng, giật mình, ờ ớ, ngồi trớ lên; chân xỏ nhanh vào đôi dép, quay ra tiếp. Đỗ đại diện giao dịch. Cả bọn gặp may. Ông cho biết, rạng sáng, khi con nước lên, sẽ có một chiếc ghe 30 chỗ chở ngư dân về VT. mua lưới. Thuyền còn trống. 6 người có thể đi cùng. 3 chiếc gắn máy nhỏ không choán chỗ là bao nên có thể mang theo. Lộ phí của xe bằng nửa giá của người. Tiền giao trước phân nửa để chủ ghe mua sắm một vài vật dụng; nửa còn lại giao tiếp lúc ghe rời bến.

*

      Thời gian lún chân trên cát. Cát nơi này xỉn xám, rất nhuyễn; và màu thì không thuần nhất. Có vộc Thanh bốc lên lẫn với đất thó đen; vộc khác hốt từ bãi cách đấy không xa lại óng xa cừ, li ti sáng như bụi hột xoàn. Xóm chài nghèo, túng bẫn, như thời tiết. Người ta sống với hôm nay. Ngay cả cái gọi là hôm nay cũng thường xuyên láu cá. Nó lập lờ, chơi trò cút bắt với người. Cái hôm nay đó là những ngọn sóng ngoài xa kia. Chỉ có tên đặt là sóng. Diện mạo và tính khí thì lại biến thiên từng lúc. Các chuyến đi biển của ngư dân nhận về phúc, hay họa, hoàn toàn tùy thuộc vào chúng. Chúng là tư lệnh tối cao. Người chỉ có việc là tuân thủ.

      Quốc lộ 1 giăng tay 2 lối Bắc Nam thỉnh thoảng mới cựa cạy vì vài bóng xe thảng thốt vù qua. Một vài phút sống động, hiếm hoi; nhưng mặt nhựa không vẻ gì là nao nức, vội vã. Phút cựa mình giống như cái cần phải có để cơ thể không bị chìm đắm trì trệ trong vô động. Cả sóng nữa: dầu đây chỉ là vụng khuất của biển, nhưng con nước – cái vẫn là sản phẩm của biển, vốn thường ồn ào – mà bây giờ hình như cũng chán ngán. Buổi trưa như ngọn núi đá đè lên buồng phổi của thị trấn. Nó, không gian, con người – tất cả đang lún sâu trong cát -, thị trấn Phan Rí Cửa này, bơ phờ, già nua, đứng chết sững, tức tối nhìn thấy mình đang bị thời gian gậm nhấm, chốc chốc rùng mình hộc lên bởi gió, không khác gì đứa hài nhi đang say ngủ bị hóc sữa.

      6 người nằm vạ vật trên sân ghe. Về trưa, nắng càng tợn. Sàn gỗ vênh lên. Nước biển bốc hơi, ngai ngái. Bụng Thanh sôi ục, thắt đau. Vai và lưng như rời khỏi nhau. Môi như sắp nẻ. Anh bị lôi theo cơn mệt mỏi, căng thẳng, và nỗi nhớ. Từng chút mơ vụn mẻ như đất ruộng. Hình ảnh chị Quế và Vân đan lồng vào nhau. Người này đeo bộ mặt của mình, nhưng giọng nói, tiếng cười, là đánh cắp từ người kia. Rõ ràng, và vừa kích thích, vừa gây thất vọng, nhất: Vân mang bộ ngực vĩ đại, khỏng khẻo, chẳng cần giấu giếm (chừng hãnh diện nữa mới lạ!) sau tấm áo cánh vàng xẻ cổ thật sâu hình chữ V., … của chị.

      5 giờ chiều. Các giai đoạn chuẩn bị cho thuyền ra khơi đã xong. Chiếc thuyền tương đối mới. Nước sơn dưới lườn còn bóng. Hai con mắt đỏ sơn, giảo hoạt, nhìn như thật. Mặt trời còn cao. Hơi nóng còn dầy lắm.

      2 giờ sáng. Triều đã mang nước lên đủ đầy. Mang đủ hơi mát. Thời khắc lý tưởng. Thuyền tách khỏi khuỷu nước xám để gặp biển. Khách, hơn chục. Đa số là những bạn chài hay đồng bào ven xóm. Một ít, từ vạn chài hàng xóm. Họ lên ghe từ đâu trời còn chập choạng. Bộ dạng rất thoáng. Một khăn gói ‘quả mướp’ đeo ton trước ngực, chứa đủ vật dụng cho suốt hải trình. Những bàn chân nặng trì trong nước biển, khi di chuyển trên khoang, lại nhẹ bèo. Nét mặt bình thản. Nỗi lo lặn sâu trong họ, biến thành một trong những thuộc tính của họ. Nó đã tượng hình, tượng gỗ. Họ trao nhau những cái gật đầu nhẹ. Một số tìm chỗ nghỉ. Số còn lại tụ tập từng nhóm, mở gói cơm ra cùng ăn, bàn bạc khe khẽ. Bọn Thanh là nhóm duy nhất mặc quân phục. Có thể vì thế mà được ‘ưu ái’ nhận những nụ cười, những bàn tay đưa lên từ họ. Cậu con trai ông chủ ghe, tài công, phụ trách chuyến đi, đến gần, hỏi về tình hình chiến sự. Cậu nói có người em út đóng quân ở miệt ngoài. Cả nhà rất mong tin. Đỗ trả lời rất dè dặt, bởi lẽ ngay hắn, ‘kho tin tức’, cũng không nắm được gì chắc chắn từ lúc rời Đà-lạt. Cậu xác nhận quốc lộ 1 đoạn Rừng Lá Phan Thiết đang xảy ra nhiều cuộc giao tranh. Mấy anh gặp chuyến ghe này thật đúng lúc. Các đợt xuất từ đây hầu hết đều mang cá đi bán; sau đó, lượt về, chở theo dụng cụ hay thực phẩm. Mỗi chuyến khứ hồi mất hơn nửa tuần. Ngư dân quanh xóm ít ai dám cho thuyền ra khơi vì an ninh dạo gần đây không mấy bảo đảm. Số cá đánh bắt được, do đó hao hụt hẳn. Cá không đủ nhiều để mang tiêu thụ những nơi xa. Chúng được bán tại chỗ. Riêng cậu, vì mẻ lưới đã lủng rách hầu hết nên buộc lòng phải về VT. mua hàng. Các bạn chài khác đáp chuyến này cũng cùng mục đích. Đứng lên, cậu nói, các anh chắc đã mệt rồi. Ráng chợp mắt được chút nào hay chút nấy. Có cả một ngày để chờ đợi. Chuyến này sẽ lâu hơn bình thường: thuyền sẽ đi thật sát bờ, và thật chậm, cho thật an toàn.

      Nước bây giờ không còn màu lờ lợ như phèn mà xanh. Càng lúc càng biếc. Càng trông như tím ở phía xa. Đến tận cùng tầm nhìn thì trời nước đã mất hẳn biên giới. Màu tím của nước đã thôi lên màu trời. Đó là lúc mà biển cũng hết vẻ thanh bình. Nước đã bắt đầu cựa cậy. Màu càng sậm, độ hung hăng càng cao. Biển khơi cho vài đợt vào nghênh tiếp khối gỗ cong như trôn chảo ngửa. Chiếc ghe lắc lư về hai phía, trụ lại tâm, rồi chồm lên, mũi oặt tít cao để phần đuôi chuẩn bị tiếp xúc với biển. Nước từ hai ven mạn bắn chéo vào trong. Nơi nằm đã ươn ướt. Thanh thấy bầu trời giống y tờ lịch khi anh cuộn nó lại. Anh chóng mặt. Ổ bụng phềnh lên, òi ọt. Phút đầu làm quen với biển đã chẳng hứa hẹn. Thanh tròng trành theo chiều ghe. 20 bóng người chớp, và tắt đèn, trong mắt.

      Rễ sóng lỏng dần. Thời gian ‘huấn nhục’ của ghe đã xong. Biển đã chịu tiếp nhận. Ghe cưỡi lên nước, uống thêm gió, mà tiến. Các bạn chài, với tài công, người con trai của cụ chủ ghe; tất cả như đã tự ‘đóng’ vào lòng thuyền. (Bảo họ là chiếc thuyền thì cũng không sai là mấy.) Họ đã ‘ăn’ sóng từ thuở nào, rất quen với mùi vị của nó. Đã mở khoang lòng từ lâu để chứa trọn, và hòa tan với máu huyết của mình, từng tế bào giở chứng của biển.

      Thanh nhừ người. Cả cơ thể, nơi nào như cũng muốn tách riêng ra khỏi sự hợp nhất. Cố nhắm mắt dỗ giấc ngủ mà tâm trí cứ mang mang thế nào. Trong chờn vờn bao nhiêu là đường nét méo mó, hình ảnh Vân vẫn nổi rõ, làm nên một ba động triền miên. Đã hơn một ngày anh xa thành phố. Vân thế nào rồi? Anh lo cho Vân nhiều hơn nhớ. Bởi nỗi nhớ thì thường xuyên, pha ít nhiều êm đềm; trong khi mối ưu tư về số phận một vùng đồi vốn đã gắn chặt vào sinh hoạt của anh lẫn cô gái làm lung lay định mạng của cả 3. Độ ác liệt của tai ách giáng xuống những người còn lại chắc chắn là vượt xa tưởng tượng của bất kỳ một ai.

      Biển thật hiền. Đêm sâu, nhưng nhẹ. Không còn nhìn thấy vầng trán xanh ưu tư của nước. Nước đưa êm những con người về bến chờ. Trong vài giây phút tự cho phép lừa dối, lắng lòng theo con nước ngoan ngoãn như con bệnh vừa tự cắt nó với mấy tràng vật vã động kinh, bắt đầu thiu ngủ, Thanh nghĩ mình đang rong chơi trên chiếc thuyền đạp nước hồ Xuân Hương. Sao tỏ, và gần, mà thi thoảng khi thuyền phải ưỡn lên một lưng sóng bất chợt, tưởng như chườm sát mi mắt. Trông sâu vào đất liền, hiếm lắm mới bắt gặp vài đốm đèn lóe lên thật nhanh. Nước, đặc, nặng, như sương xâm. Bầu trời cũng tím, nhưng nhạt hơn, nhờ nhận thêm ánh sáng của sao. Sao chen kín níu thấp bầu không. Sao, những hạt mầm, thâm canh, đến nỗi Thanh so sánh, khoảng nào không thấy sao thì khoảng đó chính là đường chân trời. Lần đầu tiên trong đời anh được ngắm nhìn một vũ trụ tinh tú. Biển lặng. Gió phe phẩy mà thuyền lướt khá nhanh. Có lẽ nhờ luồng ẩn lưu ngầm phía dưới? Anh nằm thoải mái trên sàn ghe. Mặt ghe nham nháp, song phẳng như mặt bàn. Thế mà tại sao anh cảm tưởng mình đang được nâng cao, cao nữa, cao thêm, cao đến độ chỉ cần vói tay ra là  có thể dễ dàng tóm đầy nạm kim cương đỏ rực như những đốm đuốc trời kia. Rồi có lúc Thanh thấy các chòm chuỗi hạt dạt về hai phía đối nhau nơi một góc nhọn hình thành một mũi tên mà thân không nhìn ra được bởi nó tiệp màu với nền trời. Đó là chữ đầu của tên một người: Vân. (và rất nhanh, hai đường chéo tẻ về hai phía, bung váy như lên lốc, quay quần thật đều quanh một lõi: tên một người khác!) Cuộc di tản của bọn anh đến giờ phút này kể như khá trôi chảy và khá may mắn. Nhưng Thanh cũng không cưỡng lại ý nghĩ, càng thoát nhanh về Sàigòn là anh càng bị hất nhanh ra khỏi vòng tay yêu thương của một thành phố, một cô gái, và một người đàn bà. (tệ quá!: sao mình cứ nhớ hoài đến chị Quế? Ôi, chị!: “hễ cầm lòng một chút, người về lại rối tinh”!)

      Mệt mỏi và căng thẳng đưa Thanh vào giấc ngủ ram ráp như sàn ghe. Những hình thù và khung sườn mà phần xác định chỉ được nửa âm thầm ghé qua tiềm thức. Thân đèo rực rỡ và tiếng nổ tự lòng đất làm nhăn nhúm cả một góc trời, thổi vọt chiếc ghe chéo về hướng núi, như viên đạn xoáy từ lỗ tròn.

      Thanh tỉnh giấc. Hai lỗ tai rầm rập bước chân. Lạnh, mà nóng toát mồ hôi. Đêm sợ hãi chuồi xuống biển. Mặt trời tưới ánh mặn tắm đều hơn cả mưa. Máu trong cơ thể được đun lên. Nước ngọt từ chiếc bidon lính rót vào miệng chát muối. Suốt từ khi lên thuyền đến giờ, Thanh và các bạn tự tiếp hơi qua loa bằng những bao gạo sấy hay mì gói làm mềm bằng đổ nước lạnh vào. Căng thẳng này, cũng muốn giữ cho riêng mình, không nhất thiết phải làm rối trí nhau thêm. Không bắt chuyện nhau. Mỗi đứa tự thu gọn vào thế giới riêng của mình. Thanh tự giải khuây và ủ mát bằng những tháng ngày tuyệt đối trầm lắng bên Vân. Cô bé hiền lành, nhưng hết mực tâm lý. Cô an tâm trong tự nhìn nhận rằng anh rất yêu cô, tuy biết là anh đã từng, và vẫn còn, rách rưới vì một người đàn bà khác. Trong những lần giao tiếp, trao đổi cùng anh, về một vài chủ đề, tuy không trong ngành học của mình, những câu nói sâu sắc, những góp ý của cô lại giàu suy tư đến lạ. Tuổi trẻ cứ sau một thế hệ, hay chậm hơn vài ba năm, đã tỏ ra nhạy cảm, vững vàng hơn so với các người đi trước. Có phải đó là hậu quả, và hiệu quả, của chiến tranh? Chiến tranh làm tóe bung những chốt tư tưởng và phán đoán, sớm hơn. Nó gom kết, nhập làm một vài thời kỳ riêng lẻ, ‘đốt’ giai đoạn, thu ngắn hành trình, làm nắng nóng hơn, làm mưa rét hơn, thúc chín nhanh những quả những chồi, tuy không (và khó) tránh khỏi việc làm hư hoại một số những trái tươi lành khác. Tuy rất trân trọng giếng lắng đọng nơi nếp nghĩ và hành động của những người trong phơi phới xuân thì như Vân, điều này đôi lúc vẫn khiến anh tiếc rẻ và xót xa chẳng khác gì lúc ngỡ ngàng bắt gặp một chiếc lá ngả ngà trên cội xanh non.

      Biển bỗng nhiên rộng ra, và cõi sao vừa mở cửa cho luồng ánh sáng khác lọt vào. Những đốm lòe như lân tinh giăng dọc từ trong sâu kia lắc lư như chùm phao trên lưới lỏng. Trên cao nhất của tầm mắt, vịn vào nền trời, từng khía sáng vẽ đều. Không hiểu từ nơi nào đó trong thuyền vang lên hai âm nghe thật kích động: “Hải đăng”.

      Âm thanh nhỏ lắm, nhưng khi ra với mây và khí, hớp hơi biển rộng, nó rền sấm ấm trong thính giác mọi người. Nó là âm thanh phát đi từ ước mong. Nó là tiếng còi hụ báo mức đến. Chiếc màn ngái ngủ bị cuốn lại. Mọi người tỉnh táo hẳn. Giờ này đúng ra là giờ của đợt thiêm thiếp sâu. Đợi chờ, và tìm gặp, đã lấp phẳng lên nó. Đất liền! Suốt ngày trời đi tìm một màu nước và một địa danh. Hôm qua, bọn anh còn dò dẫm trên đất. Bây giờ, nước sắp đưa bước chân bọn anh về lại trên đất. Hai thành phố khác nhau. Nơi có núi. Nơi có nước. Nhưng đất liền thì vẫn vững chãi để đặt cuộc đời lên. Máy ghe nhẹ lại. Và tắt. Thuyền đi trong đà lực còn lại. Trong nửa đêm nửa ngày, Thanh nhìn thấy Bãi Trước và những hàng dương, những gốc bàng to đen. Các hàng quán tí tách lửa. Ghe vượt qua, bóng đêm lùi lại, gió đưa thuyền vào Bến Đá. Cuộc sống và âm thanh rộn rạo trong từng hàng lều vải căng san sát. Mùi cá nồng oi oi. Những giờ đầu tiên của một ngày mới. Hàng loa mắc trên cột đèn há miệng thèm được nói.

      Một viên Trung úy An Ninh đứng chờ trên kè đá. Ông đưa tay chào bọn anh.

      Nhận vũ khí và ghi tên tuổi xong, ông mời cả nhóm vào trạm gác nghỉ qua đêm. “Có thể mời các anh một bữa ăn khô.” Ông cho biết, theo lệnh của Quân Trấn Trưởng, các quân nhân về đến đây đều phải giao nộp vũ khí. VT. còn trong vòng kiểm soát, dù đôi lúc vẫn xảy ra cướp. Lệnh cắm trại và giới nghiêm 7-7 (từ 7 giờ đêm, đến 7 giờ sáng hôm sau) đang có hiệu lực.

      Cũng theo lời ông, cơn di tản đã bắt đầu từ mấy ngày nay. Đa số về từ các tỉnh miền Trung, hoặc qua ngõ Phan Thiết. Số lượng người cập bến ngày càng đông, nên chính quyền thị xã phải thiết lập những trại tạm trú dọc theo bến cảng để cung cấp cho họ nơi cư ngụ trong thời gian đầu. Các quân nhân không thuộc những đơn vị miền ngoài trở về đều bị xem như đào ngũ, và bị giữ lại. Đỗ hỏi ông có nhìn thấy phái đoàn nào từ Đà-lạt về đến chưa? Ông nói chưa; và toán của Đỗ là 6 người trong rất ít quân nhân di tản về từ nơi ấy. Đỗ nói, tôi có người cô ở gần đây. Trung úy gật đầu, các bạn có thể ghé vào đó nghỉ ngơi, nhưng chớ ra phố bởi các lực lượng An Ninh và Quân Cảnh đóng quanh thị xã có thể làm phiền đấy.

      Bữa cơm với xoài sống và mắm tươi cùng với thân thể đã gội sạch là niềm khoan khoái khó tả. Nằm xuống rồi mà Thanh vẫn ngật ngừ. Mặt giường như mặt thuyền nhấp nhô ngoài khơi. Hình ảnh Vân hiện về. Và chị Quế. (Không hiểu khuôn mặt nào trẻ hơn!) Anh còn muốn đánh đu trên sợi dây căng ra giữa hai người. Nhưng lần này sự mệt mỏi thể xác đã thắng. Khi đầu óc bắt đầu cảm thấy đang mất tự chủ, loãng nước, là đà, nhè nhẹ gục vào một cõi mềm, hụt, lạ lắm, không hẳn, mà y hệt nấm gối đã tháo hết bông, là lúc vô thức khoan thai, khoan khoái, ngạo nghễ, rồi cực nhanh, lấp đầy khoảng bị tháo hụt đó: giấc ngủ: điều phải đến, kết điểm, sau những giờ phiêu linh.

      Bữa ăn, còn sáng tinh mơ. Chia tay. Chào, và cảm ơn chủ nhà. Cả bọn đi một vòng thị xã. 3 chiếc gắn máy đã no nhiên liệu từ lúc lên bờ. Lượng xăng còn lại trong can, Thanh tặng hết cho cậu chủ ghe.

      Biển êm. Phố xá chưa thức. Hơi mát của đêm còn rải nhẹ trong không khí. Làn sóng di tản, theo như lời vị sĩ quan, đã bắt đầu từ mấy hôm rồi. Nhưng VT. vẫn yên bình. Lượng người đổ về đây chưa đủ làm nên được một xôn xao đáng kể.

      Nắng thức sớm. Giờ này, thành phố còn kèn cựa trong sương. Tháng 4 rồi. Đà-lạt đã trải khăn nghênh đón mùa mưa. Nhưng thị xã biển vẫn còn trong mùa mặt trời. Không khí buổi sáng 8 giờ, đã hâm hấp. Biển im gió. Quốc lộ 21 về thủ đô còn khá vắng. Xe lăn nhanh. Qua khỏi trường Truyền Tin, cả nhóm nhìn thấy hai bên ruộng, vài bóng ka ki chĩa súng lên trời bắn vu vơ. Họ hoàn toàn không để ý gì những chiếc xe đang lưu thông trên lộ.

      Hai giờ lái xe; Sàigòn lóa trưa đón chào. Chiến tranh đã lên tiếng; nhưng chỉ lên tiếng nơi các thành phố xa xăm. Thủ đô, tuy ngại ngần một chút, vẫn khá đông vui. Một phần da thịt quê hương bỏ lại phía trên kia. Một phần cuộc sống và tình yêu của anh để lại với Vân (nếu Vân còn ở lại). Còn chị Quế nữa. Chắc chắn là chị cũng chưa rời thành phố. (Suy luận từ trường hợp của Trí, với chức vụ trưởng đài, với tinh thần trách nhiệm cao, chồng chị chắc chưa thể bỏ việc.) Chị cũng là một phần cuộc sống và tình yêu của anh. Thanh đập với không phải một trái tim. Anh mệt và thiếu hơi. Xương thịt như bị kéo chùng ra. Anh muốn rùng mình cho một phần của nó rời đứt, rút về với thành phố anh vừa giã biệt. Song anh cố gượng, tuy biết trước sau gì nỗi đớn đau cũng sẽ tỏa tung gom nên đám lửa quái đản lênh khênh như đám lửa nhìn thấy nửa đêm  bọn anh âm u bỏ đi. Sàigòn đang sửa soạn cho mùa mưa. Năm nay, thủ đô chừng bụi bặm và nóng bức hơn. Mùa mưa ở trên kia. Cần gọi xuống. (còn chị Quế?) Phải, Vân ạ. Năm nay, hơn năm nào cả, mưa cần tự trang bị thứ trực giác của chiến tranh; phải biết rằng con người đang cần đến nó, một chiến trường ướt, thật gấp.

Nguyễn-hòa-Trước

Đã xem 611 lần,  3 lần xem hôm nay.