Hồn ma cũ

Tấm ảnh này thầm lặng sống sót quá nửa đời người thì bất ngờ tự cố hương nó trôi giạt qua sóng mạng, tấp vào địa chỉ email mình, vực dậy bao kỷ niệm ngỡ đã xanh cỏ trong lòng sầu của một kẻ đang đi kề bên lũng sâu của chứng bệnh nhớ trước quên sau.

Giống như một thành viên trong cộng đồng facebook, mình ngắm tấm ảnh “ngày xưa thân ái” không chán, sáng tối đối mặt tự sướng. Chao ôi, nỗi hạnh phúc nào thật nhỏ bé đang vây bọc quanh thân, lịm người! Có kẻ trông cọp vụng chùng để rồi phát ngôn: Sao ngỡ như chân dung ông Ủn, lãnh đạo xứ Triều Tiên. Nói tới ủn thì nhớ ngay ra ỉn, cặp đôi hoàn hảo ấy đẻ ra một hình tượng: Heo. Bậy! Bất lịch sự quá. Nếu mình là heo thì đã không được lắm người yêu thương, ngày ấy. Sĩ số thương yêu mình lên tới cấp số cả đại đội. Đại đội trưởng: Mạ mình. Đại đội phó: O.

Antoine de Saint-Exupéry xúi Le Petit Prince nói: Mais j’étais trop jeune pour savoir l’aimer. Mình dại khờ đã quên bẵng tên o. O tròn như quả trứng gà, sách đầu đời dạy nhóc con biết phân biệt mặt chữ nói thế. Mặt trăng mặt trời cũng tròn nhưng họ để dành cho những ví von tầm cỡ hơn, có lẽ. Mạ là mặt trăng, ba là mặt trời, đại loại thế. Còn o, o chỉ là một thiếu nữ khổ cực, ở ngoài làng vào giúp việc phụ đỡ mạ mình một tay. O ẳm mình đi dang nắng, o xách nách mình đi trốn mưa. O dỗ dành khi đút cơm, o van nài trước khi dắt đi tắm. O là bóng, mình là hình; và bóng sẵn sàng mang thân ra bảo vệ hình. O từng lẫm liệt: Ai ăn hiếp em thì người đó hẳn phải bước qua xác chị đã. Ui chà, Lê Lai e thiếu dũng khí để nói cho Lê Lợi an lòng tựa thế. Và thật khó thứ tha khi Lê Lợi đã quên khuấy tên Lê Lai. Hoàng tử bé đã vụng về nguỵ biện: Con nít chay đâu hiểu tình yêu là gì!

Có dạo mạ mình vì công chuyện phải đi xa, vắng nhà cả tháng trời. Vất thằng út ở lại với nỗi hụt hẫng chẳng bút mực nào tả xiết. O nhìn ra vẻ trời sầu đất thảm kia nên o vụng trộm tha mình về giường o mỗi tối. O hiểu mình lậm nhớ hơi hám của một người đàn bà và o cả gan đóng vai mạ mình để ấp ủ, mong thằng bé ưa hờn dỗi ấy sớm ngủ ngoan trong giấc mộng cơ hàn. Với đầu óc nghèo tưởng tượng nhưng o có thể cực lòng hòng đáp ứng yêu sách, kể ra những câu chuyện cổ tích thường biết ngay tới kết cuộc. Ừ, thì bao giờ chánh cũng thắng tà, quân tử thế nào cũng dẹp được tiểu nhân. O chánh đạo quá, o quân tử quá khi o co thân lại cho đứa tiểu nhân đưa tay vào áo sờ soạn cái búp sen chưa bung nở dấu thu trên ngực mịn màng. Lê Lai hơn một lần liều mình cứu chúa, mình ôm o lún sâu vào giấc ngủ. Ngủ say, mê man, ngủ như một đứa con nít chẳng biết trời cao đất dày.

Người ta cho hay, muốn đi vào làng, bà con phải dùng phương tiện khác. Xe đò chỉ chạy trên quốc lộ thôi. Ở khúc quành nọ có mọc cái quán nước, quán đìu hiu trống gió với đôi ba anh lính địa phương quân ngồi ngó chiếc xe đò vừa thắng đứng. Bụi đỏ dồn lên trong một thoáng, thoáng sau thì nhìn ra luỹ tre xanh và dáng mờ ngọn núi xanh thẫm chận bít tầm nhìn. Một người lính nói với gã lơ xe: Hôm qua tụi nó ra đắp mô, tính chôn mìn chỗ gần cầu, may mà anh em trong đồn đi tuần đã kịp thời triệt phá. Nhắm êm không đại ca? Êm, đó là tính riêng trong chu vi 4 cây số mà tiểu đoàn trông coi. Ngoài ra, lấn xa thì bọn này không chắc. Người lính nói tiếp: Tình hình cũng chưa đến nỗi nào, tháng qua chỉ có một chiếc xe đò bị dính chấu, banh càng. Năm bị thương, ba đi gặp ông bà ông vãi.

Chủ quán nước là một người đàn bà khoảng tuổi năm chục. Số tuổi đó vội cướp đoạt đi sự linh hoạt mà ta thường nhìn nhận ở những kẻ bán buôn nhanh tay lẹ miệng. Bà hết biết đon đả chào mời, bà hà tiện lời ăn tiếng nói. Khuôn mặt bà đọng vũng một nỗi buồn câm, như thể con bà bị chết vì mìn nổ; hoặc giả con bà là đứa đêm hôm nghe lãnh đạo xúi để lén lút đi chôn mìn giết hại bà con. Tôi gọi một ly nước chanh đá khi nước mía đã hết. Những con ruồi to một cách đáng ngờ bay vật vờ trên xác khô những khúc mía đã bị máy nghiền vắt kiệt lấy nước. Bà cho hay muốn vào làng thì chịu khó ngồi đợi xe lam từ trong đó ra. Duy chỉ một cách. Rất chậm rãi, bà nói, tui cũng đợi, đã hai ngày rồi xe đò từ hướng Nam ra giao hàng mà vẫn chưa thấy. Đường gần hết, cà phê gần hết, dầu hoả gần hết, thuốc lá gần hết… Chơi kiểu này có nước chết tới nơi. Tôi hỏi bà tình hình ở trong làng, hỏi tên những người có chức phận sau luỹ tre bưng bít kia nhưng bà nói: Tui không rành. Vật đổi sao dời, phải chính mắt anh vào nhìn nhận mới ngộ ra, đừng nghe bất kỳ sự thêu dệt nào cả. Có khi đêm hôm người ta nói thế này, sáng ra người ta nói thế khác. Đồ vật hoặc thực phẩm cũng thế, có người trách sao hôm qua cà phê uống thơm ngon mà hôm nay đắng chát dở tệ!

Tôi trả tiền nước khi chiếc xe lam lừ đừ rệu rã cất tiếng than van quẹo vào khoảng sân nồng mùi đất hực lửa. Tiền bạc cũng biết tráo trở, Lê Văn Duyệt Quang Trung thảy đều xuống giá mãi lực. Thế hệ của ba tôi, chỉ cần Năm Trăm Đồng, người sở hữu số tiền ấy đã trở thành đại gia có thể hô phong hoán vũ trong nhất thời. Vì thời cuộc ba tôi buộc phải mang gia đình đi lập nghiệp phương xa, o trở về làng vì không thể rời xa vuông đất chôn nhau cắt rốn. Tôi có thể mường tượng ra cảnh chia tay đầy yếu lòng nọ, nước mắt làm ngập lụt nhấn chìm dung mạo o. Quyến luyến o ôm tôi vào lòng thổn thức. Rời ra, chân đi ba bước lại dùng dằng ngược hướng, chạy tới đâm bổ vào người tôi, thút thít: Em đi mạnh giỏi, chị sẽ nhớ em đứt ruột đứt gan. Từ nay chị hết có cơ hội bênh vực em nếu có ai ỷ thế… Em có thương chị không? “Mais j’etais trop jeune pour savoir l’aimer”. Hối tiếc mình đã không làm đứa con nít ranh mương để ôm siết lấy cơ thể chị, dụi mặt vào ngực chị nghẹn ngào, thế cho bao hàm ơn về mối chân tình mà chị mãi trao. Tuy ở xa, hàng tháng ba tôi cho người về làng để nhận thu tiền bán lúa, khi trở lại người nọ có mang theo quà o gửi riêng tôi: Một đôi chim sáo hót giọng thanh tao đứng bên nhau trong chiếc lồng tre nghèo nàn giật vá. Tôi vẫn dại khờ không hỏi tên o, không nhắn gửi một lời hỏi thăm gia cảnh người chị tốt bụng ngàn trùng đầu tắc mặt tối.

Với tất cả những dằn xóc nó có được, chiếc xe lam mang tôi từ đường nhựa đi quanh co vào con đường đất hun hút bóng dim. Mùi khói xăng chiếc xe hộc tốc thở ra chẳng xoá được mùi ruộng đồng, mùi thôn dã, mùi hương đồng cỏ nội đang ngự đầy trong không gian tịnh vắng. Chỉ hơn ba cây số khoảng cách, chừng đó cũng đủ vẽ ra cảnh giới khác biệt giữa hai thế giới, thành thị và thôn quê. Nếu không có chiến tranh, tôi nghĩ một người luôn cổ suý cuộc sống lành mạnh như ba tôi, hẳn ông sẽ về lại làng cũ để xây dựng cơ ngơi. Một câu văn vẻ tiếng Anh chợt hiện trong trí tôi: “Life finds a thousand way to cheat lovers”. Đời kiếm đủ cách để gạt những kẻ yêu nhau.

Xe lam vất tôi xuống ở trạm cuối, với ý tưởng tự tin rằng mình chưa bị cuộc đời làm vấy bẩn đổi thay, tôi lùng xục hang cùng ngõ hẹp để nhỡ đụng đầu o, hẳn o còn nhìn nhận ra “em” để rồi chính o phải là người đầu tiên cất lời thảng thốt trước buổi đoàn viên nằm mộng cũng chẳng ngờ. Theo những thông tin mù mờ, người nọ chỉ tới người kia, ấm ớ hội tề khoảng hơn tiếng, sau rốt chân tôi đặt vào ngôi nhà tranh chôn chặt bóng tối. Nền đất được nện phẳng, trơn láng và đứng giữa thứ không gian mù mờ nọ, xúc giác tôi được mơn trớn bằng những vuốt ve gai lạnh dồn lên tự muôn phía.

Xin lỗi anh muốn hỏi ai? Một tiếng nói cất lên và đồng thời những liếp cửa tranh ở ba góc lần lượt được mở chống. Nắng ngoài sân đất dội vào trong thứ sắc màu hoàng thổ thôi còn hung hãn. Không có gì kỳ cục hơn khi khách đường đột tới thăm mà chẳng hề biết tên gia chủ. Muốn trình bày duyên do có khi phải dài dòng tựa viết đủ một bài luận văn. Tôi ngó cậu thanh niên áng chừng thua tôi hơn cả mười hai con giáp. Cậu vừa tan trường hay đã xong cơm nước chuẩn bị đi học xuất chiều? Trường công lập duy nhất trong thị xã chưa nghỉ hè, những cành phượng còn tươi màu nhưng bộ đồng phục của cậu học trò chừng đã nhuốm nhạt phai. Ánh sáng trong nhà tuy chừng mực nhưng đủ cho tôi nhìn rõ hàng chữ thêu chỉ xanh trên bảng tên may vào ngực áo. Một chi tiết ở đó khiến mắt tôi thêm tinh tường: Cậu ấy mang trùng tên với tôi, chỉ khác họ. Học đệ lục nhưng thông minh sớm nhìn nhận ra nguồn cơn lấn cấn mà vị khách không mời kia đang ấp ủ, đang cà lăm sắp đặt những biểu tỏ ú ớ. Thời còn nhỏ, mạ em hay kể chuyện cổ tích cho em nghe, thường chen cài vào trong là hình ảnh của anh. Mạ em nói mạ thương anh không dấu diếm, không che đậy; do lẽ đó khi đẻ em ra mạ đã cho em vay mượn đỡ cái tên anh. Mạ em thiếu ăn học, chẳng biết ý nghĩa sâu xa về một danh xưng, mạ nói là mạ luôn kề cận bên em để nhớ về một hình bóng cũ. Rồi phân trần, đó là một mối tình khó lòng cắt nghĩa.

Bụng dạ tôi bồn chồn, nóng bức. Thằng học trò nghèo khổ nói: Anh sốt ruột muốn ngó thấy lại mạ em phải không? Có tấm màn cáu bẩn buông thả chắn cuối phòng. Đứa con trai mang trùng tên tôi kéo dạt tấm màn sang bên. Một tấm ảnh đen trắng chợt vẹt ố vàng “ngồi” lẻ loi trên bàn thờ có hơi chao nghiêng. Ảnh người đàn bà và linh cảm mách cho tôi hay, đó là nhân diện O. Bàn thờ tàn lạnh không hương hoa không nước nôi không đèn đóm. Nguội ngắt một tình cảm mà người sống muốn thể hiện tưởng nhớ. Mạ em chết rứa là đã hơn bốn năm. Nhà xuống dốc từ độ ấy, ba em đi phụ thợ hồ ở làng bên, làm toé khói cũng chỉ đủ sống, chỉ đủ nuôi bốn đứa con dại. Tôi ngó sâu vào mặt o với đôi mắt cay. Khi xa tôi khuôn mặt o có sầu muộn tựa thế? Tôi vẫn tin nhan sắc của một người nữ lệ thuộc vào lắm thứ, nhưng trước tiên, dứt khoát người ấy không bị sống trong cảnh nghèo khốn, bởi sự túng bấn kia sẽ cướp đoạt không nương tay ở họ, dìm họ xuống rồi tàn nhẫn trao cho họ tất cả những tàn phai. Héo hon tới chạnh lòng. Tôi thắp cho o ba cây nhang. Thuở nít nôi tôi từng nghịch ngợm sờ vú o xuân thì, giờ chưa hẳn đã trưởng thành tôi lại vội chắp tay mếu máo vái lạy o: Chị có linh thiêng xin thứ tha cho em những lỗi lầm ngày xưa mắc phải. Em mang một nguyện ước là khi lớn lên, có điều kiện em sẽ cố gắng bảo vệ chị trong khả năng hắn có được nếu có ai ỷ thế ăn hiếp chị. Nhìn khuôn mặt chị, em hiểu chị là người chịu nhiều thiệt thòi luôn yếu đuối để cho kẻ khác bắt nạt. Và em vô phương, em tàn tệ chẳng biết cách giúp đỡ chị. Mạ em cũng đã mất, có thể chị sẽ gặp lại người. Em vừa là đứa may mắn vừa là kẻ bất hạnh. Em có được một lúc hai người nữ mãi thương yêu mình và cuộc đời cũng khắc nghiệt mang hai người ấy đồng loạt rời xa em.

Tôi nhờ thằng học trò mang trùng tên dắt ra thăm mộ mạ hắn. Tôi xúi hắn cúp cua giả bộ đau ốm để nghỉ học xuất chiều. Tôi nói, trước hết dắt anh vô chợ mua trái cây cúng, mua bó nhang, mua chén cơm trắng, mua ít heo quay. Em biết uống cà phê không? Hai anh em chơi hai ly cà phê đá rồi hẳn ghé lên mộ sau. Rứa ba em đi mô không thấy? Dạ cày bừa tắt quạt chạng vạng mới hiện về mồ hôi mồ kê.

Tôi ra ngoài sân đứng đốt thuốc ngửa mặt thở khói vào cao xanh chờ thằng con của O đóng cửa cài then. Tội nghiệp, cỡ tuổi nó, người thương yêu tôi có cả đại đội với đủ quân số, trong khi hiện thời, nó cô quạnh lẻ loi, tách biệt ra khỏi những chằng chịt đoái hoài của tình ruột rà máu huyết. Bốn anh chị em nó không chắc đã thương yêu nhau khi mâm cơm bày lên eo xèo những hột gạo có thể đếm được nằm trong chén.

Sở dĩ anh hỏi ba em khi mô về là vì anh muốn nhờ em trao tới tay ông ấy một ít tiền anh gửi tặng. Chạng vạng thì trễ quá vì xe đò chuyến chót rời bến là bốn giờ. Em hút thuốc không? Dạ không, tuổi em chưa được phép thử. Giỏi. Nếu đã mang tên giống anh thì phải cố mà học cho giỏi nghe không? Cho ba nở mặt nở mày, cho mạ được ngậm cười nơi chín suối.

Thú thật là tôi cũng chả dư dả gì, khi trao tiền tôi cũng hơi thắc thỏm ngần ngại. Nhưng tôi nghĩ nếu chuyến xe đò trở lại thành phố bị bọn ác ôn giật mìn thì hoá ra xôi hỏng bỏng không. Đi về bên kia thế giới mang làm gì tiền bạc dương thế cho nhọc thân. Tôi đón nhận bàn tay vung vẫy chào bên ngoài cửa xe, tôi hét to, nhắc lại ý muốn đã nói với hắn: Em chớ có quên, cố tìm cho ra một tấm ảnh khác của mạ, gửi lên cho anh để nhang khói lòng thành tri ân. Xe chạy sật sừ leo lên quốc lộ, tôi quay đầu ngó về luỹ tre xanh: Giã biệt O. Người “tình” không chân dung.

Hồ Đình Nghiêm